ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Δόρυ με δύο λόγχες ;
Η ζωή είναι ήδη αλλιώς, και στις επιφάνειες και στα βάθη. Με πλατφόρμες λογισμικού διεκπεραιώνεται η καθημερινότητα των περισσοτέρων, εκατοντάδες πλατφόρμες, από την Google και το YouTube έως την Airbnb, από το Zoom και την Uber έως το market pass. Στα αφανή ύψη, οι τεχνολογικοί κολοσσοί ελέγχουν τα δεδομένα δισεκατομμυρίων χρηστών, δηλαδή την παγκόσμια πληροφορία, πλάθοντας τις πολιτικές θέσεις και τις αγοραστικές τους συνήθειες και σωρεύοντας τόσο πλούτο, τόση ισχύ, τέτοια επιρροή στην παγκόσμια πολιτική, που δύσκολα ελέγχεται από τις υπάρχουσες ισχνές νομοθεσίες. Στα παρασκήνια, τρολ, μυστικές υπηρεσίες, κράτη παρεμβαίνουν ψηφιακά στα εσωτερικά άλλων χωρών, σαμποτάρουν υποδομές, επιτηρούν τις ζωές των ανθρώπων. Στο προσκήνιο εκβάλλει πακτωλός θαυμάτων, ανοίγονται δρόμοι πρωτοφανείς προς τη γνώση, την πληροφορία, τη δυνατότητα αστραπιαίων κινητοποιήσεων, ψηφιακής εξόδου από τα σύνορα απολυταρχικών κρατών, που με μέσα τεχνολογικά κρύβουν την αλήθεια και πνίγουν τη διαφωνία.
Η τεχνητή νοημοσύνη αναδομεί όλους τους κλάδους, έρευνα, εκπαίδευση, υγεία, οικονομία, βιομηχανία, εργασία, επικοινωνία, κατασκευές, ενέργεια, ασφάλεια, μεταφορές, άμυνα, πρόγνωση, περιβάλλον, γεωργία, εξυπηρέτηση πολιτών, ψυχαγωγία… Και γεννά για το κοινό διαρκώς νέα προϊόντα, νέες μηχανές αναζήτησης και λύτες όλων των θεμάτων – το Bard, το chatbot τεχνητής νοημοσύνης της Google, ανταγωνιστής του ChatGPT, διατίθεται ήδη στα ελληνικά.
Ζούμε ήδη το πιο συνταρακτικό ίσως επεισόδιο της ανθρώπινης Ιστορίας, που μας αλλάζει: η ιδιωτική ζωή συρρικνώνεται. Ποτέ στο παρελθόν τόσο πολλοί άνθρωποι δεν ήταν υπό το βλέμμα τόσο πολλών ανθρώπων. Η δυνατότητα πρόσβασης στην ποιότητα της καθημερινότητας και στην εσωτερική ζωή των άλλων, την οποία οικειοθελώς ξεδιπλώνουν, φυτεύει ένα αίσθημα εξουσίας. Η ψυχολογία της έκθεσης, και άρα της εξόδου από την ανωνυμία , μαζί με εκείνη της παρακολούθησης των υπολοίπων τείνουν να καθορίσουν τις βασικές μας παρορμήσεις. Ωθούμαστε να ταξινομηθούμε σε φυλές, που ελαττώνουν την επαφή με πρεσβευτές αντίθετων απόψεων και καταλήγουμε σε ομαδικές τοποθετήσεις που ενδέχεται να πλήξουν την απαραίτητη για τη δημοκρατία συνεργασία, όπως και την εικόνα της πραγματικότητας, που θολώνει. Όμως ταυτόχρονα αναπτύσσουμε μια ισχυρή αίσθηση συλλογικότητας, που ανατρέπει παλιές ιεραρχίες.
Οι αλγόριθμοι εκτίθενται και στην ελεγεία1 και στο ανάθεμα2, αφού και ευκολύνουν τα θαυμαστά ανθρώπινα αλληλοδιάδοχα άλματα, ξεγυμνώνουν το έγκλημα, αποδομούν την προπαγάνδα, αλλά και στεριώνουν προκατασκευασμένες αντιλήψεις, προκαταλήψεις, εκτρέφουν πλάνες και ανορθολογισμό, χειραγωγούν. Οπλίζουν τα χέρια των αυταρχικών κυβερνήσεων. Διαβόητα τα κινεζικά συστήματα ανίχνευσης των μειονοτικών Ουιγούρων στους πληθυσμούς της Σιντζιάνγκ – η Κίνα παράγει και εξάγει αθρόα σε δεκάδες χώρες κάμερες αναγνώρισης προσώπου και εξειδικευμένα συστήματα μαζικής επιτήρησης. Η τεχνολογία είναι εργαλείο. Μπορεί να σχεδιαστεί με τρόπους επωφελείς ή βλαπτικούς για το είδος. Δεν είναι πλάσμα, ένα υπερευφυές χειριστικό ον· είναι το εκθαμβωτικό δόρυ της προόδου. Οι εντυπωσιακές του ικανότητες, ευεργετικές και κακόβουλες, η ευελιξία του, είναι προϊόν έργων του ανθρώπου. Η μυθοποίησή του, το μυστήριο γύρω από τις δυνάμεις του, ανοίγει την πόρτα σε σκοτεινά λαγούμια.
Στο μεταξύ, όσο αναπαύουμε την αμφιθυμία μας στην προβολή της νέας εποχής, χτίζονται σιωπηλά οι νέες δομές ισχύος, τα νέα δίκτυα οργάνωσης, οι νέοι πυλώνες, οι νέες κοινές αφηγήσεις. Θα είναι οι κοινωνίες περισσότερο συνεκτικές; Η συνέργεια επιβάλλεται σε έναν ψηφιακό κόσμο με κολοσσιαία μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. Θα είναι περισσότερο αυτοπροστατευμένες; Γαλουχημένες στην αξία των ιστορικών πλαισίων; Διότι χάνεται ο έλεγχος αν χαθεί το πλαίσιο της ψηφιακής πληροφορίας. Ένα είναι βέβαιο. Θα είναι και πάλι κοινωνίες της ακατάπαυστης πάλης ανάμεσα στο καλό και στο κακό ή, μάλλον, ανάμεσα στις επαυξημένες συγκλονιστικές δυνατότητές τους….
1: ελεγεία = θρηνητικό τραγούδι
2:ανάθεμα= κατάρα, για να εκφράσουμε την έντονη αγανάκτησή μας για κάτι που μας έχει συμβεί
Τασούλα Καραϊσκάκη , εφημερίδα Η Καθημερινή 16.07.2023
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Η ηθική στροφή της τεχνητής νοημοσύνης
Το Άμστερνταμ φιλοξένησε το Παγκόσμιο Συνέδριο Τεχνητής Νοημοσύνης τον Οκτώβριο του 2021. Ένας από τους ομιλητές ήταν ο Μο Γκόντατ, μεγαλοστέλεχος της Google. Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από την ομιλία του και δημοσιεύθηκε από τον δημοσιογράφο Μ. Ανδριωτάκη στην εφημερίδα Καθημερινή στις 10/11/2021.
«Η ΤΝ δεν είναι ένα εργαλείο σαν τα άλλα, δεν είναι καν σκλάβος ή αφέντης μας. Είναι όπως ένας άνθρωπος. Αυτή τη στιγμή μεγαλώνουμε ένα παιδί, το οποίο είναι ακόμη βρέφος. Σε μερικά χρόνια όμως θα γίνει έφηβος. Και όσοι έχουν μεγαλώσει εφήβους ξέρουν πολύ καλά τι σημαίνει αυτό. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγουμε την οργισμένη εφηβική φάση της ΤΝ, γιατί, αν δεν το κάνουμε, κινδυνεύουμε να πυροδοτήσουμε δυστοπικά σενάρια, τα οποία δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Η νοημοσύνη των σκεπτόμενων μηχανών σε μερικά χρόνια θα είναι απείρως πιο ισχυρή από τη δική μας. Στην πραγματικότητα, θα είναι ένα δισεκατομμύριο φορές πιο έξυπνες από εμάς. Η ΤΝ θα είναι ο Αϊνστάιν κι εμείς μια μύγα ! Ναι, το 2025 θα είμαστε ο πίθηκος και το 2045 θα είμαστε η μύγα. Πιστεύετε ότι έχει κάποιο νόημα να πει η μύγα ότι θα ρυθμίσει τον Αϊνστάιν ;
Πρέπει να ενσταλάξουμε στην ΤΝ έναν ηθικό κώδικα, με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε στα παιδιά μας. Η ΤΝ θα κάνει ό,τι τη διδάξουμε εμείς . Σήμερα, που τη διδάσκουμε να γίνεται όλο και καλύτερο όπλο, όλο και καλύτερο μέσο χειραγώγησης, όλο και καλύτερο μέσο εξαγωγής κέρδους, την εκπαιδεύουμε να γίνει φονική, χειριστική και άπληστη. Βάσει αυτών των δεδομένων, το μέλλον μας δεν διαγράφεται ρόδινο. Είμαστε σε ένα σταυροδρόμι, δεν έχουμε όμως πολύ χρόνο. Κι εξαρτάται απ’ όλους εμάς το τι θα γίνει».
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Ειρήνη Καλτσά
Σημείο τήξης
Στην αρχή, είσαι το αθώο νεογέννητο. Με ενθουσιασμό, με βεβαιότητες αμέριμνες. Θα λειτουργούν όλα, όπως τα λέει το εγχειρίδιο με τις οδηγίες χρήσης. Ύστερα, κάτι ψυχανεμίζεσαι: απρόσμενη δυσλειτουργία. Μα αυτό είναι ο κανόνας. Ο αληθινός τρόπος λειτουργίας είναι ο λαθεμένος.
«Θα κάνω τη διαφορά», μονολογείς με πάθος, με ασύνετη πεποίθηση. «Μπορώ».
Μετά, τα ερείσματα που υπολόγιζες αποδεικνύονται πλάνες· προσωπικές κι άλλων πριν από σένα που κατάλαβαν ότι το εγχειρίδιο των οδηγιών είναι εκούσια και μεθοδικά ακατάλληλο, παραπλανητικό.
Λίγο μετά, η παραίτηση. Το μηχάνημα ούτε αντικαθίσταται ούτε τροποποιείται ούτε καταστρέφεται. «Παρ’ το απόφαση. Αυτή είναι η μόνη ζωή για σένα.»
Στο τέλος, η συνθηκολόγηση. Δεν έχει άλλο εγχειρίδιο. Δεν έχει άλλη ζωή. Κι εγώ με τους άλλους. Το λάθος είναι το σωστό.
Τέλος της ιστορίας.
Στην αρχή, είσαι το αθώο νεογέννητο…
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 60- 70 λέξεις τα προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από την χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης , όπως αυτά παρουσιάζονται στο κείμενο 1
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β1 ) Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ( Σ) ή λανθασμένες ( Λ) ανάλογα με το αν αποδίδουν το περιεχόμενο των θέσεων που συναντώνται στα κείμενα 1 και 2
α) Σύμφωνα με το κείμενο 1 η σύγχρονη τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να επιτηρήσει ψηφιακά τη ζωή των πολιτών αλλά και κρατών
β) Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ευθύνεται για την έκθεση και την δημοσιοποίηση των ιδιωτικών του στιγμών , σύμφωνα με το κείμενο 1
γ) Η χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών έχει τη δυνατότητα να καταστήσει χειραγωγίσιμες τις σύγχρονες κοινωνίες , σύμφωνα με το κείμενο 1
δ) Σύμφωνα με το κείμενο 2 η εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι εντελώς προβλέψιμη
ε) Στο κείμενο 2 διατυπώνεται η άποψη ότι η οριοθέτηση ενός ηθικού πλαισίου στη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα μπορούσε να μας προφυλάξει από τις ανεξέλεγκτες αρνητικές επιπτώσεις της
Μονάδες 15
Β2) Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του κειμένου 1 με το υπόλοιπο κείμενο. Σε ποια σημεία του κειμένου η αρθρογράφος απαντά στο ερώτημα που θέτει στον τίτλο; Πόσο αποτελεσματικό τον θεωρείτε ως προς την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη ;
Μονάδες 10
Β3 ) α) Στο κείμενο 2 ο Μο Γκόντατ χρησιμοποιεί μια αναλογία . Να εντοπίσετε τα μέλη της και να εξηγήσετε τι θέλει να πετύχει με αυτήν , λαμβάνοντας υπόψη στην απάντησή σας την περίσταση στην οποία εκφωνήθηκε το κείμενο
Μονάδες 5
β) Ποια είναι η βασική θέση που διατυπώνει η αρθρογράφος στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 1 (Στο μεταξύ …..δυνατότητές τους ) ; Να βρείτε δύο γλωσσικές επιλογές / εκφραστικούς τρόπους μέσω των οποίων προσπαθεί να καταστήσει αυτήν τη θέση του κατανοητή και πειστική προς τους αναγνώστες
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Γ) Ποιο είναι , κατά τη γνώμη σου , το κεντρικό θέμα που θίγεται στο κείμενο 3; Να αναπτύξεις την ερμηνεία σου γι αυτό στηριζόμενος/η σε τρεις κειμενικούς δείκτες . Ποια είναι η προσωπική σου τοποθέτηση για το θέμα αυτό ; ( 150- 200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ) Με αφορμή τα κείμενα 1 και 2 τα οποία συζητήσατε στη σχολική σας τάξη , παίρνετε τον λόγο απευθυνόμενος/ η στους συμμαθητές σας που κρατούν επιφυλακτική στάση απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη, και προσπαθείτε να τους παρουσιάσετε τη σημασία των δυνατοτήτων που δίνει η Τεχνητή Νοημοσύνη στην ανθρώπινη ζωή αλλά και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να περιοριστούν ή να απαλειφθούν οι αρνητικές / επικίνδυνες επιπτώσεις της ( 350 – 400 λέξεις)
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
ΘΕΜΑ Α ( Περίληψη )
Σύμφωνα με το κείμενο 1 η τεχνητή νοημοσύνη, ελέγχοντας την παγκόσμια πληροφορία, έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει πολιτικές τοποθετήσεις και καταναλωτικές συνήθειες συγκεντρώνοντας ανεξέλεγκτη δύναμη και πλούτο στα χέρια ολίγων ισχυρών . Συγχρόνως μπορεί να υπονομεύει παρασκηνιακά τα εσωτερικά των χωρών, επιβλέποντας παρεμβατικά τις ζωές των πολιτών τους αλλά και να καταστέλλει αντιδράσεις απέναντι σε τυρρανικά καθεστώτα .Ενδέχεται επίσης να αποκτήσει ανεξέλεγκτες δυνατότητες ελέγχου και επιρροής στην προσωπική ζωή των πολιτών , συντελώντας - μέσω της χειραγώγησης- στην εδραίωση λανθασμένων στερεοτυπικών αντιλήψεων
ΘΕΜΑ Β
Β1) α – σωστό
β – λάθος
γ- σωστό
δ- λάθος
ε – σωστό
Β2) Σχολιασμός του τίτλου του κειμένου 1
Ο τίτλος του κειμένου 1 «δόρυ με δύο λόγχες ;» θέτει ένα ερώτημα που διερευνάται και αναπτύσσεται στη συνέχεια του άρθρου. Η τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζεται στον τίτλο ως ένα όπλο, ένα εργαλείο πολέμου, ένα δόρυ το οποίο όμως έχει δύο αιχμές , πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε όχι μόνο να πολεμά αποτελεσματικά για τους στόχους που έχει βάλει ο χρήστης του, αλλά να επιφέρει πλήγμα και σε εκείνον που το χρησιμοποιεί .
Η αρθρογράφος απευθυνόμενη στους αναγνώστες μετακυλίει σε αυτούς το δικό της προβληματισμό – για τις ευκαιρίες που εξασφαλίζει τεχνητή νοημοσύνη - αλλά συνάμα και για τις απειλές που μπορεί να υποκρύπτει για τη δημοκρατία και την ελευθερία .Ο ευφάνταστος ερωτηματικός , κρυπτικός και συνυποδηλωτικος τίτλος προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη , ο οποίος αναρωτιέται ποιο είναι αυτό το παράδοξο δόρυ , μια απορία η οποία λύνεται στη συνέχεια με τις αναφορές στο θέμα των διαφορετικών όψεων της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης , καθιστώντας τον τίτλο και αποτελεσματικό και ελκυστικό . Η αρθρογράφος αναφέρεται , από τη μία πλευρά , στα θετικά που εξασφαλίζει η ΤΝ στη διαχείριση των πληροφοριών, στην επικοινωνία, αλλά και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και της παραγωγικής διαδικασίας (« Με πλατφόρμες λογισμικού διεκπεραιώνεται η καθημερινότητα των περισσοτέρων, εκατοντάδες πλατφόρμες, από την Google και το YouTube έως την Airbnb, από το Zoom και την Uber έως το market pass. ….. « Η τεχνητή νοημοσύνη αναδομεί όλους τους κλάδους, έρευνα, εκπαίδευση, ……….νέες μηχανές αναζήτησης και λύτες όλων των θεμάτων – το Bard, το chatbot τεχνητής νοημοσύνης της Google, ανταγωνιστής του ChatGPT, διατίθεται ήδη στα ελληνικά.» ) . Από την άλλη πλευρά στο άρθρο , όπως και στον τίτλο , τίθεται το θέμα των υπαρχόντων , αλλά και των δυνητικών κινδύνων της ΤΝ , όπως η πολιτική χειραγώγηση , η επιτήρηση, η κατάργηση της ιδιωτικότητας , η δημιουργία προκαταλήψεων και στερεοτυπικών αντιλήψεων ( «Στα αφανή ύψη, οι τεχνολογικοί κολοσσοί ελέγχουν τα δεδομένα δισεκατομμυρίων χρηστών …….τη δυνατότητα αστραπιαίων κινητοποιήσεων, ψηφιακής εξόδου από τα σύνορα απολυταρχικών κρατών, που με μέσα τεχνολογικά κρύβουν την αλήθεια και πνίγουν τη διαφωνία.» , «Η δυνατότητα πρόσβασης στην ποιότητα της καθημερινότητας και στην εσωτερική ζωή των άλλων, την οποία οικειοθελώς ξεδιπλώνουν, φυτεύει ένα αίσθημα …..ενδέχεται να πλήξουν την απαραίτητη για τη δημοκρατία συνεργασία, όπως και την εικόνα της πραγματικότητας, που θολώνει.» , «και στεριώνουν προκατασκευασμένες αντιλήψεις, προκαταλήψεις, εκτρέφουν πλάνες και ανορθολογισμό, χειραγωγούν. Οπλίζουν τα χέρια των αυταρχικών κυβερνήσεων. Διαβόητα τα κινεζικά συστήματα ανίχνευσης συστήματα…. μαζικής επιτήρησης.»
Β3α)
Η αναλογία που χρησιμοποιεί ο Μο Γκόντατ στο κείμενο 2 αποτυπώνεται σε μια συγκριτική σχέση παρομοίωσης ανάμεσα στην πορεία εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης και στην εξελικτική πορεία ενός παιδιού, ενός ανθρώπου που μεγαλώνει .(«Η ΤΝ δεν είναι ένα εργαλείο σαν τα άλλα, δεν είναι καν σκλάβος ή αφέντης μας. Είναι όπως ένας άνθρωπος. Αυτή τη στιγμή μεγαλώνουμε ένα παιδί, το οποίο είναι ακόμη βρέφος. Σε μερικά χρόνια όμως θα γίνει έφηβος…… φανταστούμε. …… Πρέπει να ενσταλάξουμε στην ΤΝ έναν ηθικό κώδικα, με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε στα παιδιά μας. Η ΤΝ θα κάνει ό,τι τη διδάξουμε εμείς . ……χειριστική και άπληστη.» ) Ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία έως την ενηλικίωση είναι εξελίξιμος και δέχεται επιρροές που οδηγούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Αυτή η οικεία και κατανοητή σε όλους πραγματικότητα « παρομοιάζεται» με τις συνέπειες της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης από τον ομιλητή, οι οποίες δεν μπορεί να είναι ολοκληρωτικά προβλέψιμες και ίσως καταλήξουν σε δυνητικά απειλητικό και «δυστοπικό σενάριο» στο μέλλον.
Ο ομιλητής χρησιμοποιεί τη λέξη «εκπαίδευση» σαν κοινό σημείο αναφοράς και για την ΤΝ και για τον άνθρωπο , υποδηλώνοντας ότι η ασφαλής και "ηθική" χρήση της ΤΝ είναι μία υπόθεση που αφορά τον ίδιο τον δημιουργό και τον χρήστη της . Όπως ο άνθρωπος περνά από την «οργισμένη εφηβική φάση» έτσι και τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα και ανεξέλεγκτους κινδύνους , « που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε» .Με τη χρήση της αναλογίας ο ομιλητής , ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε θέση ευθύνης στην Google ( μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαδικτυακών υπηρεσιών) και φυσικά έχει βαθιά γνώση του θέματος της ΤΝ - καταφέρνει να καταστήσει τα λεγόμενά του πειστικά , αλλά και ελκυστικά , ώστε να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων συνέδρων . Οι λανθάνουσες ομοιότητες των δύο μελών της αναλογίας καθιστούν το μήνυμα τού ομιλούντος (ότι δηλαδή «πρέπει να ενσταλάξουμε στην ΤΝ έναν ηθικό κώδικα, με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε στα παιδιά μας. Η ΤΝ θα κάνει ό,τι τη διδάξουμε εμείς» ) προσιτό και πιστευτό στους ακροατές – συνέδρους στους οποίους απευθύνεται .
Β3β )
Η βασική θέση που διατυπώνει η αρθρογράφος στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 1 είναι ότι παραμένει ανοιχτό και απαιτητικό το ερώτημα που αφορά στον έλεγχο του πλαισίου χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης , ώστε μέσα από τη συμπόρευση μαζί της να καταφέρει ο άνθρωπος να ζήσει σε ένα κόσμο συνεργατικό και ασφαλή , ισορροπώντας ανάμεσα στα θετικά και στα αρνητικά της ψηφιακής τεχνολογίας .(« Θα είναι οι κοινωνίες περισσότερο συνεκτικές; Η συνέργεια επιβάλλεται σε έναν ψηφιακό κόσμο με κολοσσιαία μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. Θα είναι περισσότερο αυτοπροστατευμένες; Γαλουχημένες στην αξία των ιστορικών πλαισίων; Διότι χάνεται ο έλεγχος αν χαθεί το πλαίσιο της ψηφιακής πληροφορίας. Ένα είναι βέβαιο. Θα είναι και πάλι κοινωνίες της ακατάπαυστης πάλης ανάμεσα στο καλό και στο κακό ή, μάλλον, ανάμεσα στις επαυξημένες συγκλονιστικές δυνατότητές τους….»
Οι θέσεις που διατυπώνονται γίνονται σαφείς , κατανοητές και πειστικές με:
1) την χρήση των ερωτημάτων , τα οποία απαντά η ίδια η αρθρογράφος ή αφήνει να εννοηθεί η εύλογη απάντησή της από τους ίδιους τους αναγνώστες ( «Θα είναι οι κοινωνίες περισσότερο συνεκτικές; Η συνέργεια επιβάλλεται σε έναν ψηφιακό κόσμο με κολοσσιαία μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. Θα είναι περισσότερο αυτοπροστατευμένες; Γαλουχημένες στην αξία των ιστορικών πλαισίων; Διότι χάνεται ο έλεγχος αν χαθεί το πλαίσιο της ψηφιακής πληροφορίας»)
2) μέσω της βεβαιότητας την οποία αποδίδει η ίδια στα λεγόμενά της ( « ένα είναι βέβαιο» ) , την οποία ενισχύει με την αιτιολογική πρόταση αποσαφηνίζοντας τους κινδύνους τής πιθανής αποπλαισίωσης της ΤΝ ( «Διότι χάνεται ο έλεγχος αν χαθεί το πλαίσιο της ψηφιακής πληροφορίας») . Συγχρόνως ο στόχος της επιτυγχάνεται και με την μεταφορική γλώσσα που αποτυπώνει πιο κατανοητά το αντιθετικό δίλημμα της διττής όψης της ΤΝ ( «ακατάπαυστη πάλης ανάμεσα στο καλό και στο κακό».) Η πειστικότητα ενισχύεται επίσης και με την χρήση της οριστικής του μέλλοντα , η οποία σχηματοποιεί λεκτικά το αντιφατικό μέλλον που επιφυλάσσει η ΤΝ για τον άνθρωπο («Θα είναι και πάλι κοινωνίες της ακατάπαυστης πάλης ανάμεσα στο καλό και στο κακό ή, μάλλον, ανάμεσα στις επαυξημένες συγκλονιστικές δυνατότητές τους»)
ΘΕΜΑ Γ ( Ερμηνευτικό σχόλιο)
Βασικό θέμα του κειμένου είναι η πορεία του ανθρώπου προς το συμβιβασμό, προς την αποκαθήλωση των προσδοκιών του, προς την αλλοτρίωση . Ο άνθρωπος ξεκινά τη ζωή του ως «αθώο νεογέννητο» με βλέμμα αθωότητας και αυθεντικότητας, με προοπτική να πραγματοποιήσει τα όνειρά του στηριγμένος όμως σε «αμέριμνες βεβαιότητες», που έρχονται μέσα από την προσωποποίησή τους να αποδώσουν την ακλόνητη μάτια μας προς τον κόσμο, την μάχιμη την ανυποχώρητη ματιά. Στην πορεία της ζωής μας όμως όλα αυτά ανατρέπονται με τρόπο που μοιάζει αναπόδραστος και προκαθορισμένος. Η αλήθεια μας μοιάζει με «δυσλειτουργία», με «λαθεμένο τρόπο» και για να επιβιώσουμε απαιτείται επαναπροσδιορισμός της στάσης ζωής, αλλαγή οπτικής . Αυτή η δυστοπία αποδίδεται με το οξύμωρο σχήμα «ο αληθινός τρόπος λειτουργίας είναι ο λαθεμένος», αυτός δηλαδή που μας οδηγεί στο «σημείο τήξης», στο σημείο που η ψυχή μας, εμείς, η ζωή μας θα έχουν πια αλλάξει μορφή . Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος - μαχητής και αισιόδοξος - αντιστέκεται , παλεύει με «ασύνετη πεποίθηση», ακόμα κι όταν οι διαψεύσεις διαδέχονται η μία την άλλη, έως ότου τον οδηγήσουν στην «παραίτηση» του. Το «εγχειρίδιο με τις οδηγίες χρήσης», ζωής, συμπεριφοράς, συναισθημάτων λειτουργεί σαν ένας αόρατος θεός, που θέτει εν αγνοία μας τους κανόνες του παιχνιδιού κανόνες έξω από μας, που αποφασίζουν το τέλος της ιστορίας , ένα τέλος κυκλικό που απευθύνεται στην αθωότητά μας και την αμετάκλητη ήττα της( «Στο τέλος, η συνθηκολόγηση. Δεν έχει άλλο εγχειρίδιο. Δεν έχει άλλη ζωή. Κι εγώ με τους άλλους. Το λάθος είναι το σωστό. Τέλος της ιστορίας.» )
Θεωρώ πως η ζωή μας, οι επιλογές μας , δεν πρέπει να αφήνονται σε οριοθετήσεις και κανόνες που βρίσκονται έξω από τη δική μας θέληση . Οι μηχανισμοί ελέγχου και χειραγώγησης- εσωτερικοί ή δικοί μας ή ξένοι - δεν θα είναι ποτέ αρκετοί για να υποτάξουν τα όνειρα και τις επιθυμίες ,όταν αυτά είναι αληθινά και αυθεντικά. Η συνεχής πάλη και η αισιοδοξία είναι όπλα απέναντι σε όλες τις δυσλειτουργίες και τα « εγχειρίδια ζωής» .
ΘΕΜΑ Δ ( παραγωγή λόγου )
Α) οι δυνατότητες που εξασφαλίζει η Τεχνητή Νοημοσύνη
· η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ανθρώπινων λαθών σε διάφορους τομείς όπως η υγεία, η ασφάλεια, η χρηματοοικονομική διαχείριση και η ενέργεια.
· μπορεί να δημιουργήσει νέες δυνατότητες στην επιστημονική έρευνα και την ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
· μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση κρίσιμων κοινωνικών προκλήσεων, όπως η φτώχεια, η ανισότητα και οι περιβαλλοντικές προκλήσεις, μέσω της ανάπτυξης πιο αποτελεσματικών πολιτικών και προγραμμάτων.
· μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη πιο ασφαλών και έξυπνων πόλεων μέσω της έξυπνης υποδομής και της διαχείρισης των μεταφορών.
· η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει την εκπαίδευση μέσω προσαρμοσμένων και εξατομικευμένων μαθησιακών εμπειριών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση των ατομικών αναγκών και δυνατοτήτων των μαθητών. Επιπλέον, μπορεί να ενισχύσει τη διαχείριση της πληροφορίας και της επικοινωνίας μέσω ευφυών συστημάτων επεξεργασίας γλώσσας και αναγνώρισης φωνής.
· υποστηρίζει την επεξεργασία και την αξιολόγηση δεδομένων που συλλέγονται από διάφορους αισθητήρες προκειμένου να ανιχνευθεί έγκαιρα ένα επικίνδυνο φαινόμενο, π.χ. μια πυρκαγιά.
· μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της παραπληροφόρησης και των κυβερνοεπιθέσεων διευρύνει τις δυνατότητες ψυχαγωγίας, τουρισμού ( YouTube, ΜΚΔ, Airbnb )
ψηφιακός ακτιβισμός
ελαχιστοποιεί τα ανθρώπινα λάθη, εξοικονομεί χρόνο( μεγάλος όγκος περιεχομένου δημιουργείται σε ελάχιστο χρόνο )
Β) τρόποι περιορισμού των πιθανών επικίνδυνων χρήσεων της ΤΝ
· Ψήφιση ρυθμιστικών πλαισίων όπου οι κανόνες θα είναι ανθρωποκεντρικοί. Να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η ασφάλεια και η λογοδοσία, αλλά και ο τρόπος πρόληψης των διακρίσεων και των προκαταλήψεων και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
· Μη στρατιωτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης
· ισχυρές δικλείδες ασφαλείας για τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης από τις αρχές, με καθολική απαγόρευση της αυτοματοποιημένης αναγνώρισης ατόμων σε δημόσιους χώρους, την καταπολέμηση των διακρίσεων .
· Ανάπτυξη διαφανών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ώστε να είναι κατανοητά τα κριτήρια λήψης αποφάσεων.
· διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικότητας των χρηστών που χρησιμοποιούν συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
· ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους και τις βέλτιστες πρακτικές για τη χρήση της τεχνητής
Ερμηνευτικά σχόλια δύο μαθητριών , της Κατερίνας και της Αγγελικής
1)
Το κείμενο αυτό παρουσιάζει την πορεία της ζωής των ανθρώπων , την εξέλιξή τους από τον τυποποιημένο τρόπο στην ξαφνική επιθυμία διαφοροποίησης και στην τελική διάψευση αυτών των ονείρων, λόγω του τρόπου διαμόρφωσης της κοινωνίας μας. Η αυτοπεποίθηση και τα ζωντανά ακόμα όνειρα, που ριζώνουν στο αθώο και εφηβικό ίσως μυαλό των ανθρώπων γίνονται φανερά με τη χρήση του ευθέος λόγου ( « θα κάνω τη διαφορά» , « μπορώ» ) . Η σκληρή μετάβαση από το όνειρο στην πραγματικότητα παρουσιάζεται σταδιακά και φαίνεται ψυχοφθόρα, Η απογοήτευση του ατόμου είναι έντονη ακόμα και στο στάδιο της αποδοχής της «συνθηκολόγησης» .Η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας , η ισοπέδωση των ονείρων των ανθρώπων και το αίσθημα της ήττας γίνονται φανερά με το μικροπερίοδο λόγο ( «δεν έχει άλλο …είναι το σωστό») .Στο τέλος κυριαρχεί το αίσθημα της νοσταλγίας της περιόδου της ανεμελιάς της παιδικής ηλικίας ,μέσα από το σχήμα κύκλου ( «στην αρχή είσαι το αθώο νεογέννητο») . Τη δεύτερη φορά η τελευταία φράση έχει μεγαλύτερη βαρύτητα και συναισθηματική φόρτιση, γιατί αποτυπώνει την ειρωνεία του κύκλου της ζωής . Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος τόσο πιο έντονο νοσταλγεί την αρχή της ζωής του, την παιδικότητα και τη ζωτικότητα που κάποτε είχε .
Προσωπικά ίσως ακόμα να μην μπορώ να ταυτιστώ πλήρως ,Ίσως είναι ακόμα νωρίς . Μάλλον είμαι ακόμα στην περίοδο που κάνω όνειρα χωρίς να έχουν διαψευσθεί .Παρ΄όλα αυτά σκοπεύω να παλέψω για να αποφύγω την απογοήτευση των ανεκπλήρωτων ονείρων. Ίσως είμαι πολύ αισιόδοξη γνωρίζω πόσο σκληρός μπορεί να γίνει ο κόσμος και ποια είναι η πραγματικότητα αλλά ίσως να τα καταφέρω ….
( Κατερίνα Τ.)
2)
Κεντρικό θέμα του κειμένου κατά τη γνώμη μου αποτελεί η συνειδητοποίηση πως τη ζωή πρέπει ο κάθε άνθρωπος να την δει με το δικό του τρόπο, κάνοντας τις δικές του επιλογές, τα δικά του λάθη, χωρίς να αναζητά συνεχώς «οδηγίες» από άλλους ανθρώπους , «γνώστες» της ζωής. Σύμφωνα με την συγγραφέα στην αρχή ο νέος «ως αθώο νεογέννητο» αναζητά να βασιστεί στο «εγχειρίδιο με τις οδηγίες χρήσης», δηλαδή σε άτομα με μεγαλύτερη εμπειρία ,με επιτυχία στον επαγγελματικό ή κοινωνικό τομέα , τις περισσότερες φορές σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας έτσι ώστε να αντλήσει ό,τι χρειάζεται για να προχωρήσει στη ζωή του. Παρ΄όλα αυτά η ζωή είναι γεμάτη αναποδιές, παρουσιάζονται « δυσλειτουργίες» , μιας και δεν λειτουργεί με βάση τις «οδηγίες». Η συγγραφέας με την αντίθεση «ο αληθινός τρόπος λειτουργίας είναι ο λαθεμένος» τονίζει στον αναγνώστη και ιδιαίτερα στο νέο, πως δεν υπάρχει ένας σωστός προκαθορισμένος τρόπος ζωής , ο δρόμος του κάθε ανθρώπου είναι διαφορετικός και ξεδιπλώνεται στον καθένα σύμφωνα με τις επιλογές, τους στόχος που θέτει, τις αποφάσεις που παίρνει. Παροτρύνει το νέο να διαλέξει το δικό του μονοπάτι , καθώς πολλές φορές πίσω από τις οδηγίες και τις συμβουλές των άλλων κρύβεται δόλος και παραπλάνηση . Αφού όμως ο άνθρωπος μάθει να ζει εξαρτημένος από τους υπόλοιπους , η αλλαγή στο να σαι ελεύθερος και να αντιμετωπίζεις τις αποφάσεις σου είναι πολύ δύσκολη , κάτι που τονίζεται και στον άτυπο διάλογο «πάρτο απόφαση. αυτό είναι η μόνη ζωή για σένα» .Μιλώντας η συγγραφέας από τη μεριά της, πιθανόν σε μεγαλύτερη ηλικία, φαίνεται να αναλογίζεται τις δικές της πράξεις στο πέρασμα του χρόνου και να συνειδητοποιεί πως η ίδια έκανε το λάθος να πράξει σωστά σύμφωνα με «το εγχειρίδιο», διαπιστώνοντας με θλίψη πως «δεν έχει άλλη ζωή», τη δική της την χαράμισε ακούγοντας τους άλλους , δίχως να δείξει εμπιστοσύνη στον ίδιο της τον εαυτό. Στο τέλος με την επανάληψη της φράσης «στην αρχή είσαι το αθώο νεογέννητο» τονίζεται η ανωριμότητα και η ευκολοπιστία των νέων , αφού βρίσκονται στην αρχή της ζωής τους .
( Λείπει η προσωπική πρόσληψη... )
( Αγγελική Σ.)
Πήρα τα γραπτά . Είχε πάει 14. 30 και κινδυνεύαμε να μας κλειδώσουν μέσα στο σχολείο …😏
Πολύ εύστοχο και άκρως ενδιαφέρον κριτήριο! Αυτο με την αναλογία παίζει πολύ δυνατά στις ερωτήσεις! Μπράβο Πολίνα μου
ΑπάντησηΔιαγραφή