ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Το «Παιχνίδι του καλαμαριού» και το... «σχοινάκι» που θα μας κρεμάσει
Είναι αντικαπιταλιστικό μανιφέστο ή απλά νέα μόδα η κορεατική σειρά του Netflix που χωρίς να είναι κινηματογραφικό αριστούργημα έχει μέσα σ' έναν μήνα προκαλέσει ένα είδος παγκόσμιας υστερίας με όρους μεγαλύτερης δημοφιλίας απ' οτιδήποτε άλλο έχει προβάλει μέχρι σήμερα η πλατφόρμα; Αν το σκεφτεί κανείς, είναι παράδοξο. Αυτή την εποχή, κάποιοι παρακολουθούν στην τηλεόραση reality, τα περισσότερα εκ των οποίων (αν όχι όλα, τελικά) προϋποθέτουν ένα σχεδόν αναγκαστικό, αλλά εκούσιο βαθμό αυτοεξευτελισμού, προκειμένου να κατακτηθεί η γνωστή 15λεπτη φήμη, αλλά κυρίως το οικονομικό έπαθλο. Άλλοι πάλι, απ' όσους -νεότερους κυρίως- θεατές έχουν, τα τελευταία χρόνια, απαρνηθεί οριστικά τους τηλεοπτικούς δέκτες για τις πλατφόρμες, βλέπουν στο Netflix την κορεατική σειρά Squid Game ( «Παιχνίδι του καλαμαριού» ), που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο του 2021 .
Η σειρά είναι μία σπλάτερ, αλληγορική δυστοπία, μία επιστημονική φαντασία , με πλοκή που παραπέμπει στους όρους των ριάλιτι κατ' αρχάς, απλώς με τη ματιά μιας πιο προωθημένης και ακραίας «συνταγής»: Μετά τον αυτοεξευτελισμό έναντι χρημάτων, τι θα έχει σειρά; Μήπως η ίδια η ανθρώπινη ζωή;
Αυτό σ΄ένα πρώτο επίπεδο. Γιατί, βαθύτερα, πολλοί είναι όσοι ανιχνεύουν στο «Παιχνίδι του καλαμαριού» προθέσεις αν όχι αντικαπιταλιστικού μανιφέστου, πάντως καταγγελίας της ξέφρενης σημερινής πορείας του καπιταλισμού που, «κηρύσσοντας» την ανηλεή φτωχοποίηση όλων όσοι δεν μπορούν να υπερβούν τον όλο και…ακριβότερο πήχη που ανεβάζει η καθημερινότητα, οδηγεί στην απόγνωση κι εκείνη με τη σειρά της στις απονενοημένες επιλογές .
Η υπόθεση του «Παιχνιδιού του καλαμαριού» εκτυλίσσεται στη Νότια Κορέα, σε μια εποχή που θα μπορούσε άνετα να είναι η σημερινή: ό,τι περιγράφεται στο πρώτο επεισόδιο δεν είναι επιστημονική φαντασία. Η ζωή σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, με κομμένο ρεύμα και νερό, είναι μια θλιβερή «κανονικότητα» για αρκετούς πολίτες της Νότιας Κορέας. Μέχρι πού θα ήταν διατεθειμένοι να φτάσουν για να επιβιώσουν -αν επιβιώσουν; Μια τόσο απλή και κοφτερή «επόμενη» ερώτηση γέννησε το σενάριο.
O βασικός ήρωας ζει με όρους απόλυτης οικονομικής εξαθλίωσης: Τζογαδόρος, χρωστάει μερικά εκατομμύρια γουόν σε τοκογλύφους που τον αναγκάζουν να υπογράψει πως, αν δεν τους ξεχρεώσει, θα τους παραχωρήσει ζωτικά του όργανα. Αναγκάζεται να ζει με τη μάνα του που διατηρεί έναν νοικιασμένο πάγκο στην αγορά και αισθάνεται ένοχος που διαψεύδει μονίμως τις προσδοκίες της ανήλικης κόρης του, που μένει πια με τη μητέρα της και τον (ευκατάστατο) νέο φίλο της. Ένα δύσκολο βράδυ, ένας άγνωστος τον προσεγγίζει στο μετρό και του προτείνει να παίξουν ένα παιχνίδι που καταλήγει σε ταπεινωτικά χαστούκια για τον ήρωα. Κι όμως, όταν ο ίδιος ύποπτος τύπος τον μυεί σ' ένα ακόμα πιο παράξενο παιχνίδι, ο νικητής του οποίου θα κερδίσει έως και 1,5 δισ. γουόν, ο απελπισμένος Σέονγκ σπεύδει....Οδηγείται σε μια απομονωμένη τοποθεσία, για να βρεθεί ανάμεσα σε 455 άλλους παίκτες. Μεταξύ τους βρίσκονται εξαθλιωμένοι εκπρόσωποι της εργατικής τάξης, νεαροί άνεργοι, μορφωμένοι μεσοαστοί που εξέπεσαν. Έχουν όλοι ένα κοινό: αναζητούν απεγνωσμένα χρήματα, είτε για να ξανασταθούν στα πόδια τους, είτε για να βοηθήσουν τους δικούς τους.
Οι παίκτες εφοδιάζονται με πανομοιότυπες πράσινες φόρμες και μ' έναν αριθμό που τους συνοδεύει εφεξής (όπως στα στρατόπεδα συγκέντρωσης) ως αναγνωριστικό και παρακολουθούνται από μασκοφόρους φύλακες με κόκκινες φόρμες και πολεμικό εξοπλισμό, ενώ τα παιχνίδια -όλα σαδιστικές παραλλαγές παιδικών παιχνιδιών- επιβλέπονται από έναν βασικό, επίσης μασκοφόρο επικεφαλής. Από την πρώτη φάση του «διαγωνισμού», οι παίκτες ανακαλύπτουν πως η ήττα σε καθένα από αυτά τα παιχνίδια οδηγεί σε ακαριαία δημόσια εκτέλεση του ηττημένου. Κάθε νεκρός προσθέτει 100 εκατομμύρια γουόν στο τελικό μεγάλο τζακπότ των 45,6 δισεκατομμυρίων γουόν ( 35 εκατομμύρια ευρώ ) , που κρέμεται σε μία γιγαντιαία φούσκα πάνω απ’ το κεφάλι των επιζώντων.
Μετά την πρώτη σφαγή, όσοι παίκτες επέζησαν, αποφασίζουν να φύγουν από το παιχνίδι. Να πάνε, όμως, πού; Εδώ, η διαστροφική παράφραση της φράσης του Μαρξ «Καλύτερα ένα άθλιο τέλος, παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος», δεν έχει επαναστατική βάση, αλλά ζοφερό συμβιβασμό. Όλοι, τελικά, παραμένουν και μάχονται σε παιχνίδια που τους σκοτώνουν και που έχουν αθέατο κοινό: Μία σειρά από επιφανείς πολίτες που παρακολουθούν φορώντας χρυσές μάσκες, σχολιάζοντας τα αιματοβαμμένα στιγμιότυπα.
Υπάρχει ελπίδα; Ναι. Γιατί, το σενάριο του Squid Game εξελίσσεται βάζοντας μπροστά στα μάτια μας ηθικά διλήμματα που, από την ασφάλεια του καναπέ, μας μοιάζει πιο εύκολο ν' απαντηθούν θετικά... Καθώς οι ήρωες επιστρατεύουν ακραίους ψυχολογικούς μηχανισμούς για να επιβιώσουν ξεδιπλώνοντας τον χαρακτήρα τους -αρκετοί φανερώνοντας κυνισμό, χυδαιότητα, απληστία και αδιαφορία... Κάπου πέρα από τη σταδιακή αποκτήνωση, αχνοφέγγει, κάποια στιγμή, μια υποτυπώδης ανθρωπιά, αλληλεγγύη , ή αυτονόητη ηθική...
Ο Χουάνγκ Ντονγκ-Χιου( σκηνοθέτης και σεναριογράφος ) έχει παραδεχτεί πως σχεδίασε την ιστορία ως κριτική στον καπιταλισμό και σε μια κοινωνία που αποδέχεται όλο και περισσότερο την εκμετάλλευση, την εξαθλίωση, την ταπείνωση και την ωμή επιβολή εξουσίας ως απαραίτητο πλέον modus vivendi. Έχει, επίσης, παραδεχτεί πως πηγή έμπνευσης ήταν η δική του καθημερινότητα, οι προσωπικές του οικονομικές δυσκολίες αλλά και οι ταξικές ανισότητες που βαθαίνουν στη Νότια Κορέα . Ή μήπως σε όλο τον κόσμο;
Ναταλί Χατζηαντωνίου, Εφημερίδα των Συντακτών 18/ 10/ 2021 ( συντομευμένο για τις ανάγκες της διδασκαλίας και της εξέτασης )
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Η εικόνα από το antikleidi.com
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Ζωή Καρέλλη ( 1901- 1998 )
Καβαφικό
Φοβούντανε πάρα πολύ, μην τον ευρεί
η τύχη απροετοίμαστον και τον γνωρίσει.
Λογάριαζε, μήπως δεν είχε αρκετά δοκιμαστεί
απ’ την πολύτροπη ζωή; Μήπως αισθάνονταν
τον εαυτό του ασφαλή, ευτυχισμένον,
σαν αναγνώριζε, πως γύρω του εμαίνονταν
η δυστυχία;
Ούτε το ένα, ούτε τ’ άλλο…
Καταλάβαινε την αθλιότητα του
που ήταν κιόλας γενική,
όμως ακόμα είχε δυνάμεις για να φοβηθεί.
Ίσως φοβούνταν την αλλαγή
από την άθλια αυτή κατάσταση,
που είχε συνηθίσει.
Να μην τιμωρηθεί μόνο λογάριαζε,
γιατί ποιος δεν έχει τις αμαρτίες του;
Αυτές αισθάνονταν πότε τις έβλεπε μεγάλες και τρανές,
πότε μηδαμινές. Δεν τον παράστεκε θεός κανένας,
δίκαιος ή σκληρός.
Αυτ’ ήταν η ζωή του.
Ήθελε να την καταλάβει και δεν μπορούσε.
Για να παρηγορηθεί, ψιθύριζε,
ο άνθρωπος, όταν δεν είναι τραγικός,
είναι γελοίος, ή μάλλον
και τα δυο μαζί… και τα δυο.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α) Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 60 – 70 λέξεις , τα στοιχεία του Squid Game τα οποία η αρθρογράφος θεωρεί ελπιδοφόρα απέναντι στη δυστοπία που προβάλλει η υπόθεση της τηλεοπτικής αυτής σειράς .
( 15 μ. )
Β1) Στηριζόμενοι /ες στο κείμενο Ι , να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές ( Σ ) ή Λανθασμένες ( Λ) , αιτιολογώντας την απάντησή σας με συγκεκριμένες κειμενικές αναφορές .
1. Τα περισσότερα reality shows οδηγούν τους συμμετέχοντες στον εκούσιο διασυρμό της αξιοπρέπειάς τους .
2. Όλοι οι θεατές αντιλαμβάνονται εξ αρχής πως η τηλεοπτική σειρά Squid Game έχει σαν στόχο να καταγγείλει την αναλγησία του καπιταλισμού και των κοινωνικών συνεπειών του .
3. Όλες οι σκηνές και οι περιγραφές που παρουσιάζονται στο έργο αντιπροσωπεύουν το είδος της επιστημονικής φαντασίας .
4. Η οικονομική εξαθλίωση είναι το βασικό κίνητρο που οδήγησε τους παίκτες στη συμμετοχή τους στο παιχνίδι , το οποίο παρουσιάζεται ως κεντρικό θέμα της υπόθεσης στην τηλεοπτική σειρά Squid Game.
5. Η απόλυτη και ανεπίστρεπτη αποηθικοποίηση παρουσιάζεται ως η μοναδική προοπτική του σεναρίου του έργου
( 10 μ. )
Β2) Αφού μελετήσετε τις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου Ι να εντοπίσετε τα σημεία όπου η αρθρογράφος εκφράζει την προσωπική της θέση για το θέμα που θίγεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα (« Είναι αντικαπιταλιστικό μανιφέστο …. η ίδια η ανθρώπινη ζωή;» ) Με ποιους εκφραστικούς και γλωσσικούς τρόπους παρουσιάζει τα σχόλιά της ;
( 15 μ. )
[ εναλλακτικά : Στόχος του τίτλου ενός κειμένου είναι να αποδώσει με τρόπο πυκνό και εύστοχο το νόημά του και παράλληλα να προϊδεάσει τον αναγνώστη για ό,τι θα ακολουθήσει, κεντρίζοντας συγχρόνως το ενδιαφέρον του. Πιστεύετε πως ο τίτλος του κειμένου Ι εξυπηρετεί τη συγκεκριμένη λειτουργία; ]
Β3) Με ποιο τρόπο πιστεύετε ότι «συνομιλεί» το κείμενο Ι με το κείμενο ΙΙ ( εικόνα) ; Να αναπτύξετε την απάντηση σας σε ένα κείμενο 100-120 λέξεων
(15 μονάδες)
[ εναλλακτικά : «Υπάρχει ελπίδα;» «Ή μήπως σε όλο τον κόσμο;» Να σχολιάσετε τη λειτουργία των δύο ερωτημάτων συσχετίζοντάς τα με την πρόθεση και την οπτική γωνία της αρθρογράφου ; ]
Γ ) Ποια είναι η ψυχική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου , που παρουσιάζεται στο κείμενο ΙΙΙ ; Θεωρείτε πως το θέμα που θίγεται στο ποίημα διατηρεί την επικαιρότητά του στην εποχή μας; Να απαντήσετε στηριζόμενοι σε τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες του ποιήματος ( 150 – 200 λέξεις )
( 15 μ. )
Δ) Στην εποχή μας εμφανίζονται συχνά τηλεοπτικές εκπομπές , κινηματογραφικές ταινίες και ηλεκτρονικά μέσα ψυχαγωγίας που οδηγούν στην απευαισθητοποίηση του ανθρώπου απέναντι στη βία αλλά και στην υπονόμευση της αξιοπρέπειάς του . Με ποιους τρόπους , πιστεύετε πως επιτυγχάνεται αυτό ; Νομίζετε πως υπάρχουν τρόποι , μέσω των οποίων οι σύγχρονοι νέοι θα καταφέρουν να αντισταθούν σε αυτού του είδους τη χειραγώγηση που υφίστανται από τα μέσα που στοχεύουν στην « ψυχαγωγία» τους ; Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου στην ιστοσελίδα του σχολείου σας ( 350 – 400 λέξεις)
( 30 μ. )
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το παρακάτω άρθρο , το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά :
