ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Η εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης
Πώς διαμορφώνεται στις μέρες μας –και από ποιους– η δημόσια εικόνα της επιστήμης; Πόσο επαρκώς ενημερωμένοι είναι οι μη ειδικοί , σε θέματα επιστήμης , πολίτες για τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις της βασικής έρευνας και τις τεχνολογικές εφαρμογές της ;
Θεωρώ πως η διάδοση στο ευρύ κοινό των μεγάλων κατακτήσεων, των πολλαπλών δυνατοτήτων και των ασύλληπτων τεχνολογικών εφαρμογών της επιστημονικής έρευνας αποτελεί σήμερα ζωτική ανάγκη κάθε κοινωνίας που αυτοπροσδιορίζεται, αυτάρεσκα, ως «κοινωνία της γνώσης». Όμως, η ζωτική , όσο ποτέ , ανάγκη των πολιτών για έγκυρη ενημέρωση και κριτική αποτίμηση των επιτευγμάτων της τεχνοεπιστήμης σκοντάφτει σε δύο φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια: αφενός στη δυσκολία κατανόησης από το μη ειδικό κοινό των νέων επιστημονικών - τεχνολογικών κατακτήσεων, και αφετέρου στις ατυχείς ή και σκοπίμως παραπλανητικές «εκλαϊκευτικές» στρατηγικές που τόσο συχνά υιοθετούνται από τους επίδοξους εκλαϊκευτές (ειδικούς δημοσιογράφους ή επιφανείς επιστήμονες).
Ίσως, τελικά, το μεγαλύτερο εμπόδιο στη δημοσιοποίηση της επιστημονικής γνώσης να είναι η ίδια η νεωτερική ιδέα και πρακτική της «εκλαΐκευσης». Η «αφ’ υψηλού» δηλαδή και επιλεκτική μεταφορά πληροφοριών από τους λίγους (που γνωρίζουν) στους πολλούς (που αγνοούν), η οποία οδηγεί σε πρωτοφανή επιστημονικό αναλφαβητισμό αλλά και σε νέες, ιδιαίτερα επικίνδυνες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού.
Μήπως όμως τελικά η εκλαΐκευση, δηλαδή η «μετάφραση» του επιστημονικού ιδιωματικού λόγου στην καθημερινή γλώσσα, είναι όντως απαραίτητη, όπως πολλοί ισχυρίζονται, για τη διάδοση της «δύσπεπτης» επιστημονικής σκέψης και την οικειοποίησή της από το ευρύ και μη ειδικό κοινό; Ή μήπως οι εκλαϊκευτικές πρακτικές θα οδηγήσουν σε μια ελιτίστικη προσέγγιση, η οποία όχι μόνο θα υπονομεύσει την ίδια την πράξη της επιστημονικής ενημέρωσης, αλλά και θα αδικήσει καταφανώς τις γνωσιακές ικανότητες του μη ειδικού κοινού; Το σίγουρο είναι πάντως το ότι η ευρύτερη δυνατή διάδοση του επιστημονικού πολιτισμού αναδεικνύεται σε ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά-παιδαγωγικά στοιχήματα του εικοστού πρώτου αιώνα. Μόνο αν κερδηθεί αυτό το στοίχημα θα μπορέσει να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινωνία, που είναι καταστροφικό και για τις δύο.
Μια ….απόπειρα « απάντησης» στους παραπάνω προβληματισμούς επιχειρεί να δώσει το «Pint of Science» . Για δεύτερη χρονιά φέτος, μαζί με άλλες 25 χώρες , η Ελλάδα συμμετέχει στο Pint of Science: επί τρεις συνεχόμενες ημέρες (από τη Δευτέρα 20 έως την Τετάρτη 22 Μαΐου), περισσότεροι από 40 καταξιωμένοι Έλληνες επιστήμονες και ερευνητές θα εγκαταλείψουν για λίγο τον φιλήσυχο και υπερπροστατευτικό χώρο των εργαστηρίων τους για να εισβάλουν στο μάλλον ασυνήθιστο περιβάλλον των μπαρ, με στόχο να παρουσιάσουν στους μη ειδικούς σε θέματα επιστήμης θαμώνες τις τελευταίες κατακτήσεις της έρευνας στο ιδιαίτερο ερευνητικό τους πεδίο.
Η Επιστήμη, όπως γνωρίζουμε, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και επηρεάζει αποφασιστικά την καθημερινή ζωή όλων μας, εύλογα λοιπόν οι επιστημονικές εξελίξεις γεννούν προβληματισμούς, αγωνίες και δύσκολα ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις. Τόσο η κοινωνία όσο και η επιστημονική κοινότητα έχουν ανάγκη για εξωστρέφεια, διάλογο και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους ώστε να μάθουν ο ένας από τον άλλο. Με αυτό το σκεπτικό, αυτόν τον μήνα, ορισμένα δημοφιλή μπαρ θα προσφέρουν, εκτός από τα συνήθη ποτά και κάποιες μάλλον ασυνήθιστες επιστημονικές απολαύσεις.
Πράγματι, στο χαλαρό περιβάλλον κάποιων προκαθορισμένων μπαρ, οι (οινο)πνευματώδεις επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν μαζί με το αγαπημένο τους ποτό και μια σειρά από ενδιαφέρουσες ομιλίες από κάποιους καταξιωμένους αλλά μάλλον αντισυμβατικούς Έλληνες ειδικούς, οι οποίοι επέλεξαν να παρουσιάσουν σε πρώτο πρόσωπο ένα οικείο στους ίδιους και επίκαιρο για τους μη ειδικούς θαμώνες των μπαρ επιστημονικό θέμα, για το οποίο κατόπιν θα συζητήσουν εκτενώς με τους ακροατές και τις ακροάτριές τους.
Οι εκδηλώσεις αυτές εντάσσονται στον πρόσφατο αλλά διεθνώς καταξιωμένο θεσμό «Pint of Science», μια ιδιαίτερα δημοφιλή γιορτή της επιστήμης που, αυτό τον Μάιο, πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε 400 διαφορετικές πόλεις του κόσμου, ενώ μόνο στην Ελλάδα θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις σε 5 διαφορετικές πόλεις. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια ασυνήθιστη ετήσια γιορτή για την Επιστήμη, η οποία, ανά την υφήλιο, έχει εκλάβει τις διαστάσεις ενός πνευματικού κινήματος για τη διάδοση ορισμένων πολύ πρόσφατων και ανατρεπτικών επιστημονικών ιδεών, οι οποίες παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό από τους ίδιους τους επιστήμονες, και όχι σε κάποια πανεπιστημιακή αίθουσα διαλέξεων αλλά στο οικείο περιβάλλον ενός μπαρ.
Ένα προγραμματικά αντισυμβατικό εγχείρημα που ξεκίνησε μόλις το 2012 από μια παρέα φίλων ερευνητών στα εργαστήρια του Imperial College στο Λονδίνο, οι οποίοι όντας πεπεισμένοι ότι τα μπαρ αποτελούν τον ιδανικό τόπο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, θεώρησαν ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν επίσης ιδανικό τόπο για τη διάδοση των επιστημονικών ιδεών και για να δώσουν την ευκαιρία να έλθουν πιο κοντά οι επιστήμονες με τους μη ειδικούς πολίτες μιας κοινωνίας. Πράγματι, στο οικείο και ιδιαίτερα φιλικό περιβάλλον ενός μπαρ η μικρή ομάδα των Βρετανών ερευνητών επιχείρησε να υλοποιήσει το διαφωτιστικό όραμά της: τη διάδοση του πάθους για την επιστημονική γνώση όχι στο «αποστειρωμένο» ακαδημαϊκό περιβάλλον αλλά στα φιλόξενα μπαράκια, σε συνδυασμό πάντα με ένα απολαυστικό ποτό.
Μια προκλητική ιδέα που από το 2015 μετατράπηκε σε ετήσιο θεσμό για τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό χωρών που συμμετέχουν στο Pint of Science. Μια … μεθυστική επιστήμη !
Σπύρος Μανουσέλης, 18/5/ 2019 , www.efsyn.gr ( διασκευή )
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Όταν ήμουν παιδί ήταν ακόμα αποδεκτό - όχι για μένα αλλά σε επίπεδο κοινωνίας- να λέει κανείς πως δεν ενδιαφέρεται για την επιστήμη και δεν βλέπει το λόγο να ασχοληθεί μαζί της . Αυτό πλέον δεν ισχύει . Θέλω να είμαι σαφής : δεν υποστηρίζω ότι όλα τα παιδιά πρέπει μεγαλώνοντας να γίνουν επιστήμονες . Δεν θεωρώ κάτι τέτοιο ιδανική κατάσταση , καθότι ο κόσμος έχει ανάγκη από ανθρώπους με μεγάλο εύρος διαφορετικών ικανοτήτων. Υποστηρίζω όμως πως όλα τα παιδιά πρέπει να έχουν μία εξοικείωση και αυτοπεποίθηση απέναντι στα επιστημονικά θέματα, ό,τι και αν επιλέξουν να κάνουν στη ζωή τους . Πρέπει να είναι επιστημονικώς εγγράμματα και να εμπνέονται να ασχοληθούν με τις εξελίξεις στην επιστήμη την τεχνολογία προκειμένου να μάθουν περισσότερα. Τα σχολεία όμως σήμερα προσφέρουν μόνο ένα στοιχειώδες πλαίσιο , όπου ενίοτε η αποστήθιση , οι εξισώσεις και οι εξετάσεις μπορούν να αποξενώσουν τα παιδιά από την επιστήμη. Τα βιβλία και τα άρθρα εκλαϊκευμένης επιστήμης μπορούν να προάγουν ιδέες σχετικά με τον τρόπο ζωής μας . Ωστόσο ακόμη και τα πιο επιτυχημένα βιβλία τα διαβάζει μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού . Οι ταινίες και τα επιστημονικά ντοκυμαντέρ φτάνουν σε ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό , όμως εκεί η επικοινωνία δεν είναι αμφίδρομη .
Ο δικός μας ρόλος είναι να διασφαλίσουμε ότι αυτή η γενιά των παιδιών δεν θα έχει μόνο την ευκαιρία αλλά και την επιθυμία να ασχοληθεί ολοκληρωτικά με τη μελέτη της επιστήμης και μάλιστα από νωρίς, ώστε να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της και να δημιουργήσει ένα καλύτερο κόσμο για όλο το ανθρώπινο είδος .
Στο μυαλό μου, ένας κόσμος όπου μόνο μία μικροσκοπική υπερ - ελίτ θα είναι ικανή να κατανοήσει την προηγμένη επιστήμη και τεχνολογία, καθώς και τις εφαρμογές τους , είναι περιορισμένος όσο και επικίνδυνος . Σε μία τέτοια περίπτωση αμφιβάλλω σοβαρά πως μακροπρόθεσμοι , ευεργετικοί στόχοι ,όπως ο καθαρισμός των ωκεανών ή η θεραπεία ασθενειών θα αποτελέσουν προτεραιότητα . Ακόμα χειρότερα ίσως τότε η τεχνολογία να χρησιμοποιούνταν εναντίον μας και εμείς τότε θα ήμασταν ανίσχυροι να τη σταματήσουμε.
Stephen Hawking, «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα» , 2019 εκδόσεις Πατάκης ( διασκευασμένο απόσπασμα )
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
Μανόλης Αναγνωστάκης ( 1925-2005 )
Αναζήτηση
Οι πολιτείες ήτανε λευκές, οι νύχτες φορτωμένες βαριές
αναμνήσεις
Θολά προμηνύματα για κάποια μακρινά κι αναπότρεπτα
ταξίδια
Τώρα πια δε φωνάζω τώρα πια δε σκέφτομαι
κάτι σταμάτησε μέσα μου
Μπορώ να δω τη μορφή μου στον καθρέφτη·
μπορώ να διακρίνω μια μάσκα χλωμή κι ολότελα ξένη.
Θά ’ρθω μια μέρα, γυμνός απ’ αγάπη και μίσος
Αλύγιστος κι αδυσώπητος, μ’ οδηγό τη σιωπή μου
και σύντροφο.
Φίλε : αν νομίζεις πως δεν ήρθα πάλι αργά, δείξε μου κάποιο δρόμο
Εσύ που ξέρεις τουλάχιστον πως γυρεύω ένα τίποτα
για να πιστέψω πολύ και να πεθάνω.
ΘΕΜΑΤΑ
Α) Να παρουσιάσετε συνοπτικά , μέσα σε 60 – 80 λέξεις , τους προβληματισμούς που προκύπτουν από την απόπειρα εκλαϊκευτικής απόδοσης της επιστημονικής γνώσης στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο , σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου Ι ;
( μονάδες 15 )
Β1) Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα Ι και ΙΙ, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α) Ο συγγραφέας του κειμένου ΙΙ στην παιδική του ηλικία θεωρούσε πως η ενασχόληση με την επιστήμη ήταν κάτι αδιάφορο και ανούσιο
β) Ο συγγραφέας του κειμένου ΙΙ υποστηρίζει πως η πολυπλοκότητα της σύγχρονης επιστήμης την καθιστά αναπόδραστα απρόσιτη προς το ευρύ κοινό
γ) Στο κείμενο Ι διατυπώνεται η άποψη πως η επιλεκτική μεταφορά επιστημονικών πληροφοριών στο λαό συντελεί στην κοινωνική περιθωριοποίηση .
δ) Σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου Ι πίσω από την εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης δεν υποκρύπτονται λανθάνουσες σκοπιμότητες .
ε) Σύμφωνα με το κείμενο Ι ένας από τους σημαντικότερους στόχους της εποχής μας είναι η επίτευξη της επικοινωνίας επιστημονικής γνώσης – κοινωνίας
( μονάδες 10)
Β2) α) Στο κείμενο Ι υπάρχει εκτενής αναφορά στο «Pint of Science», ένα ετήσιο επιστημονικό φεστιβάλ που στοχεύει στη γνωστοποίηση των σύγχρονων επιστημονικών ανακαλύψεων στο κοινό . Πώς συνδέεται αυτή η αναφορά με τη θέση που παίρνει ο αρθρογράφος στο κείμενό του ;
( μονάδες 8)
β ) Στην 4η παράγραφο του κειμένου Ι διατυπώνονται δύο ερωτήματα ( « Μήπως όμως … μη ειδικού κοινού;» ) . Σε τι αποσκοπεί η επιλογή της συγκεκριμένης διατύπωσης ;
( μονάδες 7)
Β3) Να παρουσιάσετε συγκριτικά τις απόψεις που διατυπώνουν οι συγγραφείς των κειμένων Ι και ΙΙ για το θέμα της εκλαΐκευσης της επιστημονικής γνώσης .
( μονάδες 15 )
Γ) Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το ποίημα του Μ. Αναγνωστάκη ( κείμενο ΙΙΙ) , παρουσιάζοντας το κύριο – κατά τη γνώμη σας - θέμα . Να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας σχετικούς με το θέμα δείκτες του ποιήματος και την προσωπική σας ανταπόκριση σε αυτό ( 150- 200 λέξεις )
( μονάδες 15 )
Δ) Αφού μελετήσατε τα κείμενα αναφοράς καλείστε να διατυπώσετε τεκμηριωμένα τις θέσεις σας α) για την αναγκαιότητα της εκλαΐκευσης της επιστημονικής γνώσης στην εποχή μας και β) για το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η εκπαίδευση στην καλλιέργεια του επιστημονικού αλφαβητισμού των πολιτών.
Το κείμενό σας θα έχει μορφή ομιλίας που θα εκφωνηθεί σε εκδήλωση του δήμου σας με θέμα τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης στην κοινωνία μας ( 350 λέξεις )
( μονάδες 30 )
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Το βιβλίο του Stephen Hawking, «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα» , είναι αγαπημένο στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, μιας και δίνει με ανεπιτήδευτο τρόπο απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου