Μια ηρωική θυσία σε αντιηρωικούς καιρούς

    " Αντιγόνη"  του Άρη  Αλεξάνδρου

Η "Αντιγόνη" του ΆρηΑλεξάνδρου  είναι ένα σχεδόν άγνωστο έργο για το ευρύτερο  κοινό και σίγουρα  αποτελεί μία χαμένη ευκαιρία για το μεταπολεμικό νεοελληνικό θέατρο. Στο έργο γίνεται μια πρώτη θεατρική επεξεργασία των θεμάτων που θα δώσουν  αργότερα το συγκλονιστικό μυθιστόρημά του, το "Κιβώτιο":  ο άνθρωπος, οι θυσίες του, οι διαψεύσεις .

   Την ίδια εποχή που ο Μπρεχτ* επιχειρεί τη δική του Αντιγόνη , ο Αλεξάνδρου «διπλασιάζει»  την ηρωίδα, του Σοφοκλή :  χωρισμένο σε δυο πράξεις, το έργο διαδραματίζεται σε δυο χρόνους, στα χρόνια της Κατοχής και στον Εμφύλιο, στις δυο κρισιμότερες  περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας , καθοριστικές για τη διαμόρφωση της συλλογικής συνείδησης  του τόπου μας . 

   Η Αντιγόνη και στις δύο πράξεις, όπως  προστάζει ο αρχαίος μύθος , θάβει το νεκρό ενάντια στη διαταγή. 

   Ο  συγγραφέας που ενεπλάκη και προσωπικά στις περιπέτειες της ελληνικής ιστορίας του 20ου αιώνα, κατόρθωσε να αποδώσει τις συγκρούσεις και την αντιπαράθεση των ιδεών σε μια μεγάλη φόρμα χωρίς  ανάλογο θεατρικό προηγούμενο. Αυτή η  χρονική γειτνίαση  και συμπλοκή  των δύο  πολύ σημαντικών στιγμών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, της Κατοχής και του Εμφυλίου, στο έργο του Αλεξάνδρου ,  αποτελεί σίγουρα μια ιδιομορφία. Η ίδια γενιά που έζησε τις ελπίδες της απελευθέρωσης της χώρας από τη γερμανική κατοχή , βιώνει και τον αδελφοκτόνο εθνικό σπαραγμό·  αυτό καταγράφεται με σαφήνεια στην Αντιγόνη του Α. Αλεξάνδρου. 

      Το έργο γράφτηκε σε μικρή σχετικά χρονική απόσταση από τα γεγονότα αυτά · η πρώτη γραφή του άρχισε στα 1949, όταν ο συγγραφέας ήταν εξόριστος στο Μούδρο της Λήμνου, συνεχίστηκε στη Μακρόνησο και ολοκληρώθηκε στα 1951 στον Αη Στράτη όπου ο εξόριστος   Α. Αλεξάνδρου σκίζει το πρώτο σχέδιο και ξαναγράφει το έργο, υπό το πρίσμα του εμφυλίου . 

Στην πρώτη πράξη η Αντιγόνη πολεμά  στα βουνά , ελεύθερη και περήφανη,  τον γερμανικό φασισμό  και στη δεύτερη πράξη αντιστέκεται στον αγγλοαμερικάνικο φασισμό, πολεμώντας και πάλι στα βουνά.

Στις δύο πράξεις του , επανέρχονται εκτός από την Αντιγόνη και άλλα πρόσωπα-σύμβολα. Έτσι έχουμε  δύο Ανδρόνικους , δύο  Νικόδημους  που εναλλάσσουν χαρακτήρες, ήθος, στάση ζωής σε διαφορετικές συνθήκες στα ελεύθερα βουνά της Αντίστασης και στα βουνά του Εμφυλίου .Οι ήρωες  τοποθετούνται με το ίδιο όνομα αλλά έχουν  άλλους ρόλους στις δυο πράξεις του έργου.

Η  επιλογή των αρχαιοελληνικών κύριων ονομάτων, αλλά και η προσθήκη των νεοελληνικών, έχει συμβολική σημασία (Ανδρόνικος= νίκη του άνδρα και κατ' επέκταση του ίδιου του ανθρώπου , Νικόδημος= αυτός που πολεμά  και νικά για  χάρη του δήμου , για το κοινό καλό, Στρατής= ο αιώνιος στρατιώτης) και παρουσιάζει τις  διαφορετικές   και χαρακτηριστικές ανθρώπινες συμπεριφορές  στην κατοχική και μεταπολεμική Ελλάδα.

 

( * Ο Μπρεχτ συνέθεσε τη δική του Αντιγόνη, βασισμένος στη γερμανική μετάφραση της τραγωδίας του Σοφοκλή από τον Χέλντερλιν, το 1947, δυο χρόνια μονάχα μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και την ήττα του ναζισμού. Ο  Μπρεχτ χρησιμοποιεί την παγκοσμίως γνωστή μορφή της ηρωίδας ως διαχρονικό σύμβολο αντίστασης και ελευθερίας, με σκοπό να καταδείξει τον παραλογισμό του πολέμου και της ολοκληρωτικής κρατικής εξουσίας)  Δείτε εδώ για την Αντιγόνη του Μπρέχτ)

Το βιβλίο  του Άρη Αλεξάνδρου ,  εξαντλημένο και σπάνιο,  το αναζητούσα εδώ και πολύ καιρό , για την υποστήριξη της διδασκαλίας της Αντιγόνης στη Β΄Λυκείου . Φίλη καλή της φιλολογίας κατάφερε να το δανειστεί  για μας , και έτσι φτάνει εδώ  σε μορφή εικόνας όμως, δηλαδή όχι εύκολα διαχειρίσιμο.Όταν ο χρόνος και η τεχνογνωσία μού το επιτρέψουν θα  βελτιωθεί , ώστε να γίνει φιλικότερο  προς τους χρήστες

 :-)

   ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ