Δύο ποιητές συνομιλούν για την Ποίηση και την εποχή

Χθες βράδυ, 6 Ιουνίου 2011, ο Τίτος Πατρίκιος και η Κική Δημουλά βρέθηκαν  στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής και συζήτησαν για την ποίηση και το έργο τους. Την εκδήλωση σχεδίασε και συντόνισε ο πανεπιστημιακός καθηγητής και συνάδελφός τους ποιητής Νάσος Βαγενάς.

Το «Φωτόδεντρο» δεν ήταν εκεί, αλλά είχε τη τύχη  να δεχτεί ένα δώρο: την εμπειρία της από τη βραδιά ευγενικά μας παραχώρησε η καλή φίλη και συνάδελφος Βάσω Ταμπακοπούλου που ήταν εκεί. Και τις φωτογραφίες της επίσης!

Την ευχαριστούμε θερμά!

Οι λέξεις , οι κινήσεις, οι προβληματισμοί και οι αναζητήσεις  της χθεσινής βραδιάς μεταφέρονται εδώ ελεύθερες από την  «επιταγή» της μαγνητοφωνικής αποτύπωσης για να αρθούν στον πιο ουσιαστικό τόπο τους, αυτόν που χαράζει η συγκίνηση και η μνήμη…

Άλλωστε ο ρόλος της Ποίησης αυτός δεν είναι; να μας θυμίζει πως κάτι έχουμε ξεχάσει…

Λοιπόν να κάποιες στιγμές απο τη χθεσινή βραδιά :

 Το κλίμα της εκδήλωσης ζεστό, οικείο, σ’ ένα χώρο  όπου  εκπρόσωποι όλων των ηλικιών στρώθηκαν  στη φυσική αμφιθεατρική εξέδρα – στο γρασίδι του κήπου του Μεγάρου -για ν’ ακούσουν τους μεγάλους μας ποιητές.

Η χθεσινή μέρα που ήταν και τα γενέθλιά της  η Κική Δημουλά δέχθηκε τις ευχές των  παρευρισκομένων . Κλείνοντας τα ογδόντα της με ακμαίο πνεύμα και θετική σκέψη ευχαρίστησε λέγοντας ότι με αυτή την εκδήλωση γιόρτασε την ημέρα αυτή χωρίς να μελαγχολήσει.

Αρχικά επισημάνθηκε πόσο διαφορετικοί είναι οι δύο ποιητές –ευτυχώς όπως σχολίασε ο Τ. Πατρίκιος «γιατί βρίσκω στα ποιήματα της Κικής όσα εγώ δεν έχω γράψει και αντίστροφα».

   Ο Νάσος Βαγενάς, ο οποίος συντόνιζε τη συζήτηση, τους ρώτησε αντί της κοινότοπης ερώτησης τι είναι η ποίηση, «πώς γράφουνε ποίηση».

Η  Κ.Δημουλά είπε ότι έλκεται από το ρυθμό της λέξης  και ότι βρίσκει τον τίτλο κάθε ποιήματος  αφού ολοκληρώσει τη σύνθεσή του, καθώς δεν επιθυμεί  να περιορίζεται από αυτόν. Επίσης αναφέρθηκε στη διετή παύση που ακολουθεί μετά την έκδοση κάθε ποιητικής συλλογή της , διάστημα κατά το οποίο δε σκέφτεται ούτε έναν στίχο!

Ο Τ. Πατρίκιος είπε ότι γράφει από σαδομαζοχιστική διάθεση : «αν και μ΄αρέσει η ποιητική δημιουργία είναι μια επίπονη διαδικασία». Χιουμοριστικά ανέφερε ότι «γράφω από μια ακατάσχετη  ροπή προς την επιπολαιότητα». «Όταν άρχισα να γράφω στίχους ήταν πολύ διασκεδαστικό. Αλλά μετά, όταν συνειδητοποίησα ότι αυτό ήταν ποίηση, πανικοβλήθηκα. Σκέφτηκα ότι θα πρέπει να αναμετρηθώ με μεγάλους ποιητές».

Και οι δύο ποιητές συμφώνησαν ότι ο ποιητικός δρόμος είναι δύσβατος –με την έννοια ότι γράφουν και ξαναγράφουν τα έργα τους. Ο  Τ. Πατρίκιος χρησιμοποίησε ως παράδειγμα την περίπτωση του Μπαλζάκ του οποίου διασώζονται 18 τυπογραφικά δοκίμια  του ίδιου έργου.

Ο Ν.Βαγενάς σχολίασε τη φθίνουσα ποιητική πορεία των ημερών μας λέγοντας πως «χάθηκε η τεχνική του στίχου».

Οι δύο ποιητές διαπιστώνουν ότι οι σύγχρονοι ποιητές αμέσως περνούν στον ελεύθερο στίχο παρακάμπτοντας την παραδοσιακή στιχουργία που αποτελεί την καλύτερη μαθητεία  στο χώρο του στιχουργείν. Ο Πατρίκιος αναφέρθηκε στην περίπτωση του Πικάσσο του οποίου πρώιμα έργα εκτίθενται στη Βαρκελώνη και τα οποία αποδεικνύουν το πέρασμα του ζωγράφου από την παραδοσιακή τεχνική  ισάξιο με ενός αναγεννησιακού ζωγράφου.

 Ο Βαγενάς αναφέρθηκε στην άποψη του Χάρολντ Μπλουμ ότι ο ποιητής προκειμένου να ωριμάσει και να εξελιχθεί πρέπει πρώτα να «σκοτώσει»τους ποιητές που τον επηρέασαν.  Ο Πατρίκιος –αφού ανέφερε το σεφερικό στίχο «είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας»-συμφωνώντας  με την άποψη του Μπλουμ αναγνώρισε ότι… «σκότωσε»τον πατέρα του το Ρίτσο.

Ο Βαγενάς συμπλήρωσε ότι ο Ρίτσος υπήρξε για τον Πατρίκιο πατριός, αφού πατέρας γι΄ αυτόν ήταν ο Σεφέρης...   

 Η Δημουλά ομολόγησε τις επιρροές που δέχθηκε από τη μελέτη του  Καβάφη.  Ιδιαίτερη αίσθηση έκανε η αναφορά της στην ποιητική της ενασχόληση σε σχέση με τον Άθω Δημουλά. Η ίδια δήλωσε ότι υπήρξε ποιήτρια και πριν τον Δημουλά και ότι συνέχισε την ποίηση και επί Δημουλά για να του αρέσει…!

Ο Ν. Βαγενάς με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Δ. Τζιόβα για τη γενιά του ΄30, ρώτησε για τη σχέση των δύο ποιητών –ως εκπροσώπων της μεταπολεμικής γενιάς και ως φυσικών διαδόχων της-με αυτή τη γενιά. Έγινε αναφορά στο πόσο φειδωλοί ήταν αυτοί οι ποιητές προς τη νέα γενιά –εννοώντας τη γενιά των δύο ποιητών –στο να αναγνωρίσουν την αξία των νεότερων ποιητών  .

Η Κ.Δημουλά βέβαια επισήμανε ότι όλοι οι παλαιότεροι ποιητές ήταν πάντα «σφιχτοί»προς τους νεότερους. Όταν ζητάνε νέοι ποιητές τη γνώμη της για το έργο τους επιθυμεί να μην κρίνει , γιατί και η ίδια είναι ακόμα κρινόμενη. Συμβούλεψε τους νέους ποιητές να είναι δύσπιστοι, να μην επαναπαύονται σε ευκολίες.

Η ερώτηση του Ν. Βαγενά  τώρα αφορούσε τη σχέση των δύο ποιητών με το χρόνο. Μάλιστα αναφέρθηκε στο ζεύγος "έρωτας –θάνατος" που στο έργο των δύο ποιητών γίνεται «έρωτας –χρόνος»

Η Κ.Δημουλά είπε πως  ο χρόνος αισθητοποιείται μέσα από τις  φωτογραφίες. Το παρόν είναι παρελθόν και το μέλλον δεν είναι χρόνος αλλά επινόηση.

 Ν. Βαγενάς: Ποια είναι η άποψή σας για τη σχέση της ποίησης με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά

Κ.Δημουλά: ύστερα από προτροπή των παιδιών μου απέκτησα υπολογιστή, γράφω τα κείμενά μου και μάλιστα έμαθα να τα σώζω!!! Βέβαια, είμαι εθισμένη να διαβάζω , να αγγίζω και να μυρίζω τις σελίδες των βιβλίων.

Τ.Πατρίκιος: Εγώ είμαι εντελώς αναλφάβητος σε σχέση με την Κική, καθώς προτιμώ να γράφω πάντα με το μαρκαδοράκι μου. Για μένα όμως, το πιο σημαντικό δεν είναι το πώς και με ποιο μέσο γράφεται η ποίηση, αφού ο ποιητικός λόγος έχει περάσει από διάφορα στάδια. Από το προφορικό, από το προφορικό και γραπτό, όπως έχει γίνει με τα έργα του Αρχίλοχου, της Σαπφώς, αλλά και του Δάντη, του Σαίξπηρ, τα έργα των οποίων απολαμβάνω εξίσου. Αυτό που έχει σημασία είναι να διαβάζεται η ποίηση προφορικά, να απαγγέλλεται και να ακούγεται. Μάλιστα, έχω απομνημονεύσει πολλά ποιήματα άλλων ποιητών –όχι τα δικά μου. 

Η  Κ.Δημουλά σχολίασε ότι κάτι τέτοιο προϋποθέτει μεγάλη μνήμη και ότι συχνά η απαγγελία μπορεί και να είναι παραπλανητική.

Η βραδιά έκλεισε με την απαγγελία ποιημάτων τους , που διάλεξε ο Νάσος Βαγενάς και απήγγειλαν οι δύο ποιητές:

   Τίτου Πατρίκιου

                                    Ιστορία του λαβύρινθου

                       

                                    

Απ' όταν ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο
ο λαβύρινθος εγκαταλείφθηκε, απολύθηκαν οι φύλακες
με τον καιρό γκρεμίστηκε η οροφή του
βγήκαν στο φως οι τρομεροί διάδρομοι
οι αίθουσες για τα βασανιστήρια, την ανθρωποφαγία
οι στοές με τις κρυμμένες εφευρέσεις
τους καταχωνιασμένους θησαυρούς
πέσανε οι τοίχοι, μείναν μόνο τα χνάρια
από περίπλοκα χαράγματα πάνω στη γη.
Όμως προσομοιώσεις λαβυρίνθων, σκοτεινές κατασκευές
δεν έπαψαν να χτίζονται με νέα υλικά
με καινούρια τέρατα, θύματα, ήρωες, ηγεμόνες,
φτιάχνονται προπαντός λαβύρινθοι με λέξεις
κάθε χρονιά μπαίνουν μέσα τους νέες φουρνιές
αγόρια και κορίτσια, με φόβο μαζί και αψηφισιά
για τις παγίδες, τις καταπακτές, τ' αδιέξοδα
φιλοδοξώντας να ξαναπλάσουν και να παίξουν
το παλιό δράμα προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα
δίνοντας στους κύριους ρόλους τα ίδια ονόματα
Μίνωας, Πασιφάη, Μινώταυρος,Αριάδνη ,
Δαίδαλος, Ίκαρος, Θησέας.

Κική Δημουλά

Σαν να διάλεξες

Παρασκευή είναι σήμερα θα πάω στη λαϊκή

να κάνω έναν περίπατο στ’ αποκεφαλισμένα περιβόλια

να δω την ευωδιά της ρίγανης

σκλάβα σε ματσάκια.

Πάω μεσημεράκι που πέφτουν οι τιμές των αξιώσεων

βρίσκεις το πράσινο εύκολο

σε φασολάκια κολοκύθια μολόχες και κρινάκια.

Ακούω εκεί τι θαρρετά εκφράζονται τα δέντρα

με την κομμένη γλώσσα των καρπών

ρήτορες σωροί τα πορτοκάλια και τα μήλα

και παίρνει να ροδίζει λίγη ανάρρωση

στις κιτρινιάρικες παρειές

μιας μέσα βουβαμάρας.

Σπάνια να ψωνίσω. Γιατί εκεί σου λένε διάλεξε.

Είναι ευκολία αυτή ή πρόβλημα; Διαλέγεις και μετά

πώς το σηκώνεις το βάρος το ασήκωτο

που έχει η εκλογή σου.

Ενώ εκείνο το έτυχε τι πούπουλο. Στην αρχή.

Γιατί μετά σε γονατίζουν οι συνέπειες.

Ασήκωτες κι αυτές.

Κατά βάθος είναι σαν να διάλεξες.

Το πολύ ν’ αγοράσω λίγο χώμα. Όχι για τα λουλούδια.

Για εξοικείωση.

Εκεί δεν έχει διάλεξε. Εκεί με κλειστά τα μάτια.