" Έχω τη φωτιά μέσα στα χέρια μου "

 

Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ, 

Μέρος Α: η ζωή του

 

 

Γεννήθηκε το 1898 ,γιος του κτηματία  Φεδερίκο Γκαρθία Ροδρίγκεθ και της Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο, που απέχτησαν κατόπιν  άλλα τρία παιδιά: τον Φρανθίσκο, την Κοντσίτα και την Ισαμπέλ.

Ο Λόρκα ήταν ασθενική φύση. Ως τα τρία του δεν μιλούσε. Περπάτησε στα τέσσερα χρόνια του και για πολλά χρόνια κούτσαινε ελαφρά. Του άρεσαν τα λαϊκά τραγούδια αλλά και οι κλασικοί και ρομαντικοί ποιητές. Σπούδασε κιθάρα και πιάνο, όμως απεχθανόταν το σχολείο, όπως αργότερα και το Πανεπιστήμιο. Αυτό ωστόσο που σημάδεψε την ποίηση και το θέατρό του ήταν όταν είδε μικρός για πρώτη φορά έναν θίασο Τσιγγάνων που έπαιζαν κουκλοθέατρο. Τότε άρχισε να στήνει κι αυτός τις δικές του παραστάσεις για τα μέλη της οικογένειάς του.

Τα πρώτα σχολικά μαθήματα τα παίρνει απ' τη μητέρα του που ήταν δασκάλα, τελειώνει όμως το δημοτικό σ' ένα σχολείο παπάδων. Μό­λις το τελείωσε, παθαίνει μια σοβαρή αρρώστια του στόματος και του λαιμού που τον φέρνει  κοντά στο θάνατο. Στο φόρτε της κρί­σης ζήτησε έναν καθρέφτη και, όπως διηγιέται ο ίδιος, βλέποντας μέσα εκεί το πρησμένο του πρό­σωπο ζήτησε στη συνέχεια χαρτί και μολύβι κι έγραψε το πρώτο του ποίημα, όπου παρομοίαζε τον εαυτό του «με τον χοντρο-σουλτάνο του Μα­ρόκου Μουλέν Φαρίζ». Αυτό το περιστατικό φωτίζει όσο κανένα άλλο την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του Φεδερίκο, που σ' όλο του το έργο, θεατρικό, ποιητικό, ζωγραφικό, παίζει με τις αντιθέσεις, εναρμονίζει με την ίδια επιτυχία, που το κάνει κι η ζωή, το τραγικό με το κωμικό.

η οικογένεια Λόρκα

Λίγα χρόνια αργότερα η οικογένεια μετακομί­ζει στη Γρανάδα, όπου ο Φεδερίκο τελειώνει σε ηλικία 16 ετών το γυμνάσιο και εγγράφεται στη σχολή φιλοσοφίας, γραμμάτων και δικαίου στο Πανεπιστήμιο. Παράλληλα συνεχίζει με εξαιρε­τική επίδοση τα μαθήματα κιθάρας και πιάνου που τα 'χει αρχίσει απ' το Φουεντεβακέρος.

Χρονολογία ορόσημο για τον Φεδερίκο είναι το έτος 1919 όπου σε ηλικία 21 χρονών και με τη μεσολάβηση του ποιητή Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, που εντυπωσιάστηκε - όπως ομολογεί ο ίδιος σε γράμμα του - απ' τη γνωριμία του νεα­ρού γραναδίνου, εγγράφεται στη Φοιτητική Εστία (Residencia de Estudiantes) της Μαδρίτης, ίδρυμα υψηλής στάθμης, του οποίου οι ένοικοι, παράλληλα με την εξασφάλιση τροφής και στέ­γης, έχουν το προνόμιο να παρακολουθούν μα­θήματα, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, δια­λέξεις που δίνουν μεγάλες προσωπικότητες, ντό­πιες και ξένες.

Λόρκα και Νταλί

Εκεί συνάντησε τον Σαλβαδόρ Νταλί, τον σκηνοθέτη  Λουίς Μπουνιουέλ, τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι .

"Δεν μπορείς να με κάνεις να αλλάξω. Γεννήθηκα ποιητής και καλλιτέχνης, όπως άλλοι γεννιούνται χωλοί, ή τυφλοί, ή όμορφοι". Μ’ αυτόν τον δυναμικό και επιθετικό τρόπο απάντησε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στον πατέρα, ο οποίος τον καλούσε να τα αφήσει όλα στη Μαδρίτη και να επιστρέψει στο σπίτι του για να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Η φοιτητική Εστία και το περιβάλλον της έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της πνευματικής και πολιτιστικής συγκρότησης του Φεδερίκο, που όσον καιρό ζούσε στη Μαδρίτη, εναλλάσσοντας τη διαμονή του ανάμεσα στη Γρανάδα και την ισπανική πρωτεύουσα, δηλαδή απ' το 1919 έως το 1928, ήταν μόνιμος τρόφιμος της.

Σ' αυτό το χρονικό διάστημα ανέβασε στη Μα­δρίτη, το 1920, το πρώτο του θεατρικό έργο «Τα μάγια της πεταλούδας», που δεν είχε επιτυχία, και το 1927, πάλι στη Μαδρίτη, με επιτυχία αυτή τη φορά, το έμμετρο δράμα του «Μαριάννα Πινέδα». Παράλληλα εξέδωσε τις ποιητικές συλλο­γές «Βιβλίο ποιημάτων» (1920), «Τραγούδια» (1927) και «Τσιγγάνικο Ρομανθέρο» (1928).

 Η φήμη του ταλαντούχου ποιητή ξαπλώνεται σε όλη την Ισπανία χάρις στις δημο­σιεύσεις μεμονωμένων ποιημάτων του στα διά­φορα λογοτεχνικά περιοδικά και κυρίως χάρις στις απαγγελίες που κάνει ο ίδιος σε διάφορες φιλολογικές συγκεντρώσεις.

Τα έτη 1929 -1930, αναζήτησε νέες πηγές έμπνευσης και ταξίδεψε στις ΗΠΑ και στην Κούβα. Οι εμπειρίες του στις Ηνωμένες Πολιτείες αξιοποιήθηκαν στο ποίημα Ένας Ποιητής Στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ισπανία το 1931. Οργάνωσε μία θεατρική ομάδα υπό την ονομασία La Barroca, η οποία με τη βοήθεια του Υπουργείου Παιδείας, έδωσε παραστάσεις κλασσικών έργων σε χώρους εργατών κι αγροτικές περιοχές.

Ολοκλήρωσε  αργότερα τις κορυφαίες του  θεατρικές δημιουργίες: Το Σπίτι Της Μπερνάρντα Άλμπα, Ματωμένος Γάμος, Γέρμα, Θρήνος Για Τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, τραγωδίες με θέμα τη κοινωνική καταπίεση κι έκδηλο το ανθρώπινο στοιχείο.

Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε το 1936 και λίγο μετά ο Λόρκα γύρισε στη Γρανάδα.

Παρόλο που ποτέ δεν εντάχθηκε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι κοινωνικές και πολιτικές του σχέσεις ήταν πάντοτε εμφανείς, και για τον Φράνκο και τους υποστηρικτές του δεν είχε καμιά διαφορά με έναν κομμουνιστή. Το μίσος εναντίον του, σύμφωνα με κάποιους μελετητές ,ενέτεινε η ομοφυλοφιλία του που θεωρούνταν όνειδος για την βάναυσα  συντηρητική καθολική  ισπανική κοινωνία του καιρού του.

Δεδομένη η ευαισθησία του ποιητή , τον κρατά κοντά στην αδελφή του και στο γαμπρό του, τον σοσιαλιστή δήμαρχο της Γρανάδα, αν και θα μπορούσε να έχει φύγει για να σωθεί από τη μανία του φασιστικού καθεστώτος. 

Τον συνέλαβαν  - στο σπίτι φιλικής οικογένειας όπου είχε ζητήσει καταφύγιο -στις 17 Αυγούστου του 1936 και δύο μέρες μετά τον εκτέλεσαν στο χωριό Βιθνάρ . Έγινε ένας από τους 20.000-30.000 Ισπανούς που εκτελέστηκαν στην περιοχή της Γρανάδα γιατί θεωρήθηκαν υποστηρικτές της δημοκρατίας ή της αριστεράς, μέλη των συνδικάτων, δάσκαλοι ή δημοσιογράφοι, ή συγγραφείς σαν τον  Λόρκα.

Ο Ισπανικός Εμφύλιος 1936 - 1939

Ο  Άλτμαν γράφει για την δολοφονία του Λόρκα:
«Δεν τον σκότωσαν στην τύχη, Ανέκαθεν, όπως έλεγε ο Φλομπέρ, εξυφαίνονταν μια συνομωσία ενάντια στην ποίηση, ενάντια στην λευτεριά!»

Το έργο του Λόρκα απαγορεύτηκε στην Ισπανία μέχρι το 1953, όταν ξαναεμφανίστηκε λογοκριμένο. Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, έγινε δυνατό να συζητηθεί δημόσια το έργο και ο θάνατός του...

 Τo  2009, οι Αρχές της Ανδαλουσίας, ύστερα από έρευνες που διεξήγαγαν στο Αλφάκαρ, κοντά στη Γρανάδα - μέρος όπου υπήρχε η πεποίθηση πως είναι η περιοχή της εκτέλεσης και της ταφής του Λόρκα - ανακοίνωσαν πως δεν βρέθηκε κανένας σχετικός τάφος εκεί.

«Στην Ισπανία» είχε πει κάποτε ο Λόρκα «οι νεκροί είναι πιο ζωντανοί από τους νεκρούς οποιασδήποτε άλλης χώρας στον κόσμο»...

Από την παρουσίαση – επίλογο στα Άπαντα του Λόρκα,  από τον ποιητή Βιθέντε Αλεϊξάντρε :

«Τον Φεδερίκο τον έχουν παρομοιάσει μ' ένα παιδί, μπορεί να τον παρομοιάσει κανείς μ’  έναν άγγελο, με το νερό («η καρδιά μου είναι λίγο αγνό νερό» έλεγε ο ίδιος σ' ένα γράμμα του ), μ' ένα βράχο· στις πιο τρομερές του στιγμές ήταν ορμητικός, απαιτητικός.

 Ο καθένας τον έχει δει με κάποιον τρόπο. Αυτοί που τον αγάπησαν και συμβιώσαμε μαζί του τον είδαμε πάντα ίδιο, μοναδικό και μολαταύτα διαφορετικό μεταβλητό σαν την ίδια τη Φύση. Το πρωί γελούσε τόσο χαρούμενα, τόσο φωτεινά και πληθωρικά σαν το νερό της εξοχής, απ' όπου έμοιαζε σαν να ερχόταν πάντα αφού είχε μόλις πλύνει το πρόσωπο του. Στο διάστημα της μέρας θύμιζε δροσερούς κάμπους, πράσινα λιβάδια, ισκιωμένο βουητό γκρίζων λιόδεντρων πάνω απ' την ώχρα της γης·(…)

Δεν μπορεί κανείς να τον καθορίσει. Η παρουσία του, όμοια ίσως με τον τυφώνα τραβάει και παρασύρει, κουβαλούσε πάντα συσχετίσεις . Ήταν τρυφερός, σαν ένα κοχύλι του γιαλού. Καυτερός στις επιθυμίες του σαν ένα πλάσμα γεννημένο  για τη λευτεριά.

Στον Φεδερίκο τα πάντα ήταν έμπνευση (…)

Η καρδιά του δεν ήταν στα σίγουρα, χαρούμενη. Μπορούσε να χωρέσει όλη τη χαρά του  Σύμπαντος- όμως τα βαθύτερα της έγκατα, όπως συμβαίνει μ' όλους τους ποιητές, δεν ήταν έγκατα χαράς. Όσοι τον είδαν να περνάει απ' τη ζωή σαν ένα πουλί γεμάτο χρώμα­τα, δεν τον γνώρισαν καλά. Αγάπησε πολύ, πράγμα που μερικοί, τελείως επιφανειακοί, του το αρνήθηκαν. Και υπέφερε από αγάπη, κάτι που πιθανότατα κανείς δεν ήξερε.»

Πολύ ενδιαφέρον το ντοκιμαντέρ για  τη ζωή του που μπορείτε να δείτε πατώντας εδώ.