Ο νους βολεύεται, έχει υπομονή, μα η καρδιά αγριεύει , πλαντάει και χιμάει να ξεσκίσει το δίχτυ της ανάγκης

Σαββατόβραδο εαρινό και το "Φωτόδεντρο" βρέθηκε στο ΘEΑΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ για να δει την Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη δραματοποιημένη, σε θεατρική προσαρμογή και σκηνοθεσία του Πάνου Αγγελόπουλου με τη συνεργασία στη σκηνοθεσία της Ανδρομάχης Μοντζολή και  με την υπέροχη μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου.

Να σημειωθεί πως η παράσταση θα παραμείνει στο θέατρο Ημέρας, μέχρι τις αρχές Ιουνίου και μετά θα παρουσιαστεί σε Γαλλία, Γερμανία και Βέλγιο, καθώς και σε Πανεπιστήμια των Η.Π.Α. Για να μη χαθεί ο λόγος της ελληνικής γλώσσας, θα γίνει διαφορετική προσαρμογή με αφήγηση στη γλώσσα της χώρας που θα φιλοξενηθεί.

Λοιπόν!

Η παράσταση μας καθήλωσε στην κυριολεξία!

Η διασκευή του φιλοσοφικού έργου «Ασκητική» σε θεατρική μορφή επιχειρείται για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά και προσεγγίζεται με τις σύγχρονες και πρωτοποριακές κατακτήσεις της θεατρικής γλώσσας, στηρίζεται δε στον απόλυτο σεβασμό της ακεραιότητας του κειμένου.

Η σκηνοθεσία του Πάνου Αγγελόπουλου, εξαιρετική, υποβλητική ,εμπνευσμένη!

Με τη δημιουργία του σύμπαντος ξεκίνησε η παράσταση:

προβολή βίντεο από τις συμπαντικές εκρήξεις και ανθρώπινα σώματα κουλουριασμένα στη σκηνή , σκεπασμένα κάτω από ένα κατάλευκο κινούμενο λευκό ύφασμα, παραπέμπουν στη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου , με το νερό, το κύμα ως πρωταρχική ύλη.

Ο άνθρωπος γεννιέται « μέσα» από το  ζωοποιό Νερό και οι έξι εξαιρετικοί ηθοποιοί εμφανίζονται μπροστά μας, για να μας μαγέψουν με τις εξαίσιες ερμηνείες τους.

Γιάννης Θωμάς, Θάλεια Αργυρίου, Δημήτρης Γρηγοριάδης, Σοφία Κομηνέα, Μαργαρίτα Νασιούλα, Μάρκος Πλευράκης.

 Μοιράζονταν εναλλάξ την αφηγηματική πράξη, αποδίδοντας με πιστότητα το κείμενο του Καζαντζάκη και με σεβασμό τις γλωσσικές του ιδιαιτερότητες.

«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος.

Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.»

Η πρωτοποριακά εξαιρετική σκηνοθεσία του Πάνου Αγγελόπουλου έδινε στον περιβάλλοντα σκηνικό χώρο το βαθύτερο μήνυμα της κάθε εικόνας της Ασκητικής.

Όπως μου εξήγησε ο σκηνοθέτης, σε συζήτηση που είχαμε μετά το τέλος της παράστασης, όλα τα σκηνοθετικά ευρήματα  είναι συμβολοποιημένα:

Την ενότητα σχηματοποιούν  οι ηθοποιοί με τα σώματά τους, όταν μιλάνε για την ένταξη – βύθιση του Ατόμου στην Ράτσα:

«Οι νεκροί σου δεν κείτουνται στο χώμα. Γένηκαν πουλιά, δέντρα, αγέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές το χνότο τους. Γένηκαν Ιδέες και πάθη, κι ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη.

Οι μελλούμενες γενεές δε σαλεύουν μέσα στον αβέβαιο καιρό, μακριά από σένα. Ζουν, ενεργούν και θέλουν μέσα στα νεφρά και στην καρδιά σου.

Το πρώτο σου χρέος πλαταίνοντας το εγώ σου είναι, στην αστραπόχρονη τούτη στιγμή που περπατάς στη γης, να μπορέσεις να ζήσεις την απέραντη πορεία, την ορατή και την αόρατη, του εαυτού σου.

Η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό και το μελλούμενο. Εσύ είσαι μια λιγόστιγμη έκφραση, αυτή είναι το πρόσωπο. Εσύ είσαι ο ίσκιος, αυτή το κρέας. ..»

Οι εσωτερικές συγκρούσεις της ανθρώπινης ψυχής, οι φωνές της , οι δεσμεύσεις της αποτυπώνονται σκηνοθετικά με τους ηθοποιούς να στέκονται πίσω απο ένα  δίχτυ που πέφτει μπροστά στη σκηνή, παραπέμποντας στη δέσμευση…

«Είμαστε ένα γράμμα ταπεινό, μια συλλαβή, μια λέξη από τη γιγάντια Οδύσσεια. Είμαστε βυθισμένοι σ΄ ένα γιγάντιο τραγούδι και λάμπουμε όπως λάμπουν τα ταπεινά χοχλάδια όσο είναι βυθισμένα στη θάλασσα Απ΄ όλες τούτες τις γενεές, άπ΄ όλες τις δυστυχίες και τις χαρές, από τους έρωτες, από τους πολέμους, από τις Ιδέες, αναδίνεται μια φωνή αγνή και γαλήνια· αγνή και γαλήνια, γιατί περιέχει όλες τις αμαρτίες και τις ανησυχίες του αγωνιζόμενου ανθρώπου και τις ξεπερνάει κι ανεβαίνει.

Μέσα απ΄ όλο τούτο το ανθρώπινο υλικό ένας ανηφορίζει με τα χέρια, με τα πόδια, πνιμένος στα δάκρυα και στα αίματα, κι αγωνίζεται να σωθεί. Να σωθεί από ποιόν; Από το κορμί που τον περικλείνει, από το λαό που τον αναβαστάει, από τη σάρκα, από την καρδιά κι από τα φρένα του ανθρώπου.

… Ας δεχτούμε παλικαρίσια την ανάγκη. Πολεμικός μας έλαχε ο κλήρος, ας ζώσουμε σφιχτά τη μέση μας, ας αρματώσουμε το κορμί, την καρδιά και το μυαλό μας! Ας πιάσουμε τη θέση μας στη μάχη!

(…) Ο πόλεμος είναι ο νόμιμος άρχοντας του καιρού τούτου. Σήμερα, άρτιος, ενάρετος άνθρωπος είναι μονάχα ο πολεμιστής. Γιατί μονάχα αυτός, πιστός στη μεγάλη πνοή του καιρού μας, γκρεμίζοντας, μισώντας, επιθυμώντας, ακολουθάει το σύγχρονο πρόσταγμα του Θεού μας.

Η ταύτιση μας τούτη με το Σύμπαντο γεννάει τις δυο ανώτατες αρετές της ηθικής μας: την ευθύνη και τη θυσία….

Στη συζήτηση ( θα ήταν τολμηρό να την πω συνέντευξη) που είχα με τον κ. Αγγελόπουλο , κατάλαβα περισσότερο την ψυχή του έργου:

• κ.Αγγελόπουλε ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος του ανθρώπου που παρουσιάζει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική;

• «Ο φόβος του θανάτου είναι. Αυτός ο φόβος με κατάτρυχε από τα παιδικά μου χρόνια .Ανεβάζοντας αυτό το έργο νιώθω πως λυτρώθηκα. Κέρδισα τη δική μου λύτρωση και ελπίζω πως προτείνω κι ένα δρόμο λύτρωσης και για τους άλλους.

• Οι κινήσεις των ηθοποιών μοιάζουν τελετουργικές πάνω στη σκηνή. Σ’ αυτό αποσκοπούσατε;

• Ναι, πραγματικά, προσεγγίζουν το ρόλο του χορού στην αρχαία τραγωδία .Η Ασκητική είναι για μένα «πράξη σπουδαία και τελεία», αριστοτελική δραματική πράξη.

• Οι ηθοποιοί πολύ και συχνά ακουμπούν ολάκεροι στο δάπεδο της σκηνής, ή αγγίζουν δέντρα , στάχυα, τη γη γενικότερα. Μιλάτε για τη σχέση ανθρώπου φύσης μ’ αυτό;

• Ναι, αυτή η σχέση είναι κυρίαρχη στην Ασκητική. Ο άνθρωπος ανασύρθηκε από τη γη – όπως είδατε στην αρχή –και έχει διαμορφώσει μαζί της σχέση ερωτική και εχθρική συνάμα.

«Στρατόπεδο αλάκερου του Θεού είναι και το πιο ταπεινό έντομο κι η πιο μικρή Ιδέα. Μέσα τους όλος ο Θεός είναι παραταγμένος σε κρίσιμη μάχη. Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα κύκλο δικό του από πράματα, από δέντρα, ζώα, ανθρώπους, Ιδέες· και τον κύκλο τούτον έχει χρέος αυτός να τον σώσει. Αυτός, κανένας άλλος. Αν δεν τον σώσει, δεν μπορεί να σωθεί.

Είναι οι άθλοι οι δικοί του που έχει χρέος να τελέψει προτού πεθάνει. Αλλιώς δε σώζεται. Γιατί η ίδια η ψυχή του είναι σκορπισμένη, σκλαβωμένη στα πράματα τούτα γύρα του, στα δέντρα, στα ζώα, στους ανθρώπους, στις Ιδέες, κι αυτή, την ψυχή του, σώζει τελώντας τους άθλους», λέει ο Καζαντζάκης στο έργο.

Από μικρό παιδί που ήμουν ,άκουγα  για τις φυσικές καταστροφές, τους πολέμους, την πείνα.

Κοντεύω να γεράσω και ακόμη βασανίζουν τη γη..Αυτό υποστηρίχτηκε σκηνοθετικά μέσα από τις προβολές των βίντεο με σκηνές από σύγχρονες καταστροφές και  πολέμους, Τα απλωμένα παιδικά χέρια και τα δακρυσμένα μάτια..

• Πραγματικά συγκινητικές και μεγαλειώδεις εικόνες…

Το λευκό χρώμα που κυριαρχεί στο τέλος της παράστασης;

• Είναι το χρώμα της κάθαρσης, του εξαγνισμού που αποτυπώνει τη συγγένεια της Ασκητικής με την αρχαία τραγωδία .Η αποκατάσταση, η λύτρωση..

Η «ΑΣΚΗΤΙΚΗ» αποδεικνύεται ένα προφητικό έργο των καιρών μας, που μας παροτρύνει να σιωπήσουμε ώστε να αφήσουμε τον αληθινό εσωτερικό μας κόσμο να ακουστεί ενώ παράλληλα μάς εξοικειώνει με τις μεγάλες αγωνίες που μας οδηγούν στα λυτρωτικά συλλογικά οράματα

• Είναι και πολιτικό το μήνυμα της Ασκητικής, όσον αφορά τη διαχρονικότητά του;

Την εποχή που ο Καζαντζάκης γράφει την Ασκητική στο Βερολίνο   είναι το 1922 -1923,εποχή βουτηγμένη στην απελπισία, στην αθλιότητα. Ο πληθωρισμός και μεγάλη νομισματική κρίση έχουν αλώσει την κοινωνία και τις συνειδήσεις…
Σήμερα που ανεβαίνει ως θεατρική παράσταση  ζούμε τη βαρβαρότητα των δικών μας  ημερών ,καθημερινή βία ,αδικία. Στην νέα τάξη της παγκοσμιοποίησης και στην ωμότητα των αγορών αναγνωρίζουμε πολλά κοινά σημεία με όσα προβλημάτισαν τον Καζαντζάκη στην Ασκητική

• Αν έπρεπε να διαλέξετε κάποιες λέξεις- κλειδιά για να μιλήσετε για την ψυχή του έργου, ποιες θα επιλέγατε;

• σκοτάδι, θάνατος ,παρόν, παρελθόν, μέλλον, πορεία, όραμα, πράξη, σιγή.

• Και κάτι για αποχαιρετισμό, που σας αντιπροσωπεύει από το έργο;

«αληθινή ελευθερία σημαίνει: να παλεύεις χωρίς να καταδέχεσαι να ζητάς ανταμοιβή. Ν' απομείνεις μόνος και ν' αρχίσεις να πλάθεις εσύ, με μοναχά τη δύναμή σου, έναν κόσμο που να μην ντροπιάζει την καρδιά σου...».

• Σας ευχαριστούμε πολύ, από βάθους καρδιάς για την υπέροχη παράσταση που μας χαρίσατε..