Λογοτέχνες.... απαντούν στα θέματα των Πανελλαδικών

Kipling Rudyard

   Όταν μου έστειλε ο πατέρας μου ένα Ροβινσώνα Κρούσο με χαλκογραφίες, καταπιάστηκα να κάνω μόνος μου εμπορικές συναλλαγές με αγρίους (τα μέρη του βιβλίου που περιγράφουν το ναυάγιο δεν κίνησαν ποτέ αρκετά το ενδιαφέρον μου) μέσα σ’ ένα μουχλιασμένο δωμάτιο του υπόγειου κι εκεί περνούσα τις ώρες της απομόνωσής μου. Τα εφόδιά μου ήταν ένα καύκαλο καρύδας περασμένο σ’ έναν κόκκινο σπάγκο, ένα τενεκεδένιο κουτί κι ένα σανίδι από κασέλα, που έκλεινε έξω τον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι περιφραγμένος, το κάθε τι μέσ’ από το περίφραγμα ήταν η καθαυτού πραγματικότητα, ανάκατη όμως με μια οσμή υγρών ντουλαπιών. Αν έπεφτε το σανιδάκι, έπρεπε να ξαναρχίσω την ψευδαίσθηση απ’ αρχής. Από τότε ως τώρα έχω πληροφορηθεί από παιδιά που παίζουν συχνά ολομόναχα, πως αυτός ο κανόνας —το ξανάρχισμα σ’ ένα παιχνίδι με βάση την ψευδαίσθηση»— δεν είναι ασυνήθιστος. Η ψευδαίσθηση, καταλαβαίνετε, βρίσκεται μέσα στον κύκλο ή στο περίφραγμα όπου καταφεύγει κανείς.

R. Kipling, Το ωραιότερο διήγημα του κόσμου και έξι ινδικές ιστορίες, mτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Άγρα, Αθήνα 1982, σ. 204.

Zweig Stefan

   Με το βιβλίο κανείς πια δεν είναι μόνος, περιχαρακωμένος μέσα στο προσωπικό του οπτικό πεδίο, αλλά μπορεί να συμμετέχει  σε κάθε συμβάν του παρόντος και του παρελθόντος, στη σκέψη και στη συναίσθηση ολόκληρης της ανθρωπότητας. Όλη ή σχεδόν όλη η κίνηση του πνευματικού μας σύμπαντος στηρίζεται σήμερα στο βιβλίο, κι εκείνη η εναρμονισμένη  μορφοποίηση της ζωής, που στέκει πάνω από την ύλη και την ονομάζουμε κουλτούρα, θα ήταν αδύνατη χωρίς την παρουσία του […]. Η ανάγνωση αποτελεί για μας το παιδί και το εγγόνι αιώνων γραφής, μια σχεδόν σωματική λειτουργία, έναν αυτοματισμό […].

Καταλάβαινα ότι το δώρο και η χάρις που δόθηκαν σε κάποιον να σκέπτεται με ανοιχτό μυαλό και αυτό που σκέπτεται να το συνδυάζει με πολλά άλλα πράγματα, ότι αυτός ο εξαιρετικός και μοναδικός τρόπος να βλέπει κανείς τον κόσμο από πολλές οπτικές γωνίες, προορίζεται μόνον για εκείνον ο οποίος, παρά την προσωπική του εμπειρία, δέχεται, συγκλονίζεται και διατηρεί ό,τι αποκόμισε  από άλλες χώρες, ανθρώπους και εποχές μέσω των βιβλίων, και πόσο κοντόφθαλμα βλέπει τελικά τον κόσμο όποιος αρνείται το βιβλίο […]. Όταν διαβάζουμε τι άλλο κάνουμε από το να συν-βιώνουμε τον εσωτερικό κόσμο των άλλων, να βλέπουμε με τα μάτια τους και να σκεφτόμαστε με το μυαλό τους […].

Θυμόμουν τις σημαντικές αποφάσεις που έπαιρνα χάρη στα βιβλία, τις συναντήσεις με από καιρό πεθαμένους ποιητές που ήταν για μένα σημαντικότεροι από κάποιους φίλος και κάποιες γυναίκες, θυμόμουν νύχτες με βιβλία, όπου απολάμβανα το γεγονός να μένω ξάγρυπνος όπως και κατά τη διάρκεια μιας ερωτικής νύχτας […] Ήταν θαυμάσιο να τα σκέφτομαι όλα αυτά. Από καιρό λησμονημένες, ευτυχισμένες στιγμές, που τις βίωσα χάρη στα βιβλία […].

Η εποχή του βιβλίου τελείωσε, τώρα έχει το λόγο η τεχνολογία. Το γραμμόφωνο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, αρχίζουν να παραμερίζουν το βιβλίο ως πιο εκλεπτυσμένα μέσα μετάδοσης του λόγου και της σκέψης και σε λίγο η ιστορικοπολιτιστική του αποστολή θα ανήκει πια στο παρελθόν, ισχυρίζονται. Αλλά πόσο στενόμυαλοι, πόσο κοντόφθαλμοι είναι! Πώς και πού θα συμβεί το θαύμα της τεχνολογίας που θα περάσει να ξεπεράσει ή και ακόμα να αγγίξει το θαύμα του βιβλίου που διαρκεί εδώ και χιλιετίες […]. Άχρονο και ανθεκτικό, αμετάβλητο στο χρόνο, συμπυκνώνοντας τεράστια δύναμη στην πιο ελάχιστη και ευμετάβλητη μορφή του, το βιβλίο δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από την τεχνολογία […]. Παντού, όχι μόνο στην προσωπική μας ζωή, το βιβλίο είναι το Α και το Ω κάθε γνώσης και η απαρχή κάθε επιστήμης.

Στέφαν Τσβάιχ, περ. Το Δέντρο, μτφρ. Ι. Αβραμίδου, τχ. 143-144 (Οκτ. 2005) 109-118

 Italo Calvino

     Είσαι έτοιμος ν’ αρχίσεις να διαβάζεις το νέο μυθιστόρημα του Ίταλο Καλβίνο Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης. Χαλάρωσε. Συγκεντρώσου. Διώξε από πάνω σου κάθε άλλη σκέψη. Άσε τον κόσμο που σε περιβάλλει να διαλυθεί στην ασάφεια. Την πόρτα είναι καλύτερα να την κλείσεις· από την άλλη μεριά, είναι πάντα αναμμένη η τηλεόραση. Πες το αμέσως στους άλλους: «όχι, δεν θέλω να δω τηλεόραση!» Ύψωσε τη φωνή σου, ειδάλλως δεν θα σε ακούσουν: «Διαβάζω! Δεν θέλω να μ’ ενοχλήσει κανείς!» Ίσως δεν σε άκουσαν, με όλη αυτή τη φασαρία· πες το πιο δυνατά, φώναξε: «Αρχίζω να διαβάζω το νέο μυθιστόρημα του Ίταλο Καλβίνο!» Ή αν πάλι δεν θες, μην το φωνάζεις· ας ελπίσουμε πως θα σε αφήσουν στην ησυχία σου.

    Πάρε την πιο αναπαυτική στάση: καθισμένος, πλαγιασμένος, κουλουριασμένος, ξαπλωμένος. Ξαπλωμένος ανάσκελα, στο ένα πλευρό, μπρούμυτα. Σε πολυθρόνα, σε ντιβάνι, σε κουνιστή καρέκλα, σε σεζ λονγκ, σε πουφ. Σε αιώρα, αν βέβαια διαθέτεις αιώρα. Πάνω στο κρεβάτι ή και κάτω από τα σεντόνια. Μπορείς, ακόμα, να βολευτείς με το κεφάλι κάτω, σε στάση γιόγκα. Με το βιβλίο αντεστραμμένο, εννοείται.

[…]

Ίταλο Καλβίνο, Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης, μτφρ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, Καστανιώτης, Αθήνα 2009