Η ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ 1880 ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ

Κατανοώντας  την αγωνία των συναδέλφων που διδάσκουν  φέτος Λογοτεχνία στη Β΄  Λυκείου και  σε αναμονή των οδηγιών του Υπουργείου , ένα « εγχειρίδιο – οδηγός» που νομίζω πως θα μας βοηθήσει όπως και να ορισθεί η ύλη και η εξέτασή της.

Δίνονται βασικά στοιχεία θεωρίας και τα χαρακτηριστικά της γραφής όλων των πεζογράφων της γενιάς του 1880 που περιλαμβάνονται στο σχολικό βιβλίο.

Η ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ 1880

Στοιχεία θεωρίας

 ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ: τάση της νεοελληνικής πεζογραφίας που ξεκινά λίγο μετά το 1880

Η ηθογραφία εμφανίζεται ως αντίδραση στη -μέτρια έτσι κι αλλιώς-πεζογραφία του ρομαντι­σμού, που ήδη πριν από το 1880 βρίσκεται σε πα­ρακμή. Στην ουσία, η ηθογραφία συνιστά την ελ­ληνική εκδοχή του ρεαλισμού και ως ένα βαθμό του νατουραλισμού , όπως αντιλαμ­βάνονταν αυτά τα ευρωπαϊκά κινήματα οι πνευμα­τικοί άνθρωποι της εποχής στην Ελλάδα, που από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς ήταν μία χώ­ρα με τεράστιες διαφορές από τα κράτη της δυτι­κής Ευρώπης. Πάντως,  το βέβαιο είναι πως τα ηθογραφικά κείμενα δείχνουν να έχουν επηρεαστεί τόσο από το θετικι­στικό πνεύμα της εποχής όσο και από την επιστή­μη της λαογραφίας, που χάρη στον Νικόλαο Πο­λίτη έχει ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται στην Ελλά­δα από το 1870.

 

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΗΘΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

       Οι ηθογράφοι καλλιέργησαν σχεδόν απο­κλειστικά το διήγημα.

•   Κύριος στόχος τους ήταν η όσο το δυνατόν πιο πιστή παρουσίαση της ζωής στην ελληνική ύπαιθρο, δηλαδή η καταγρα­φή των τοπικών παραδόσεων, ηθών και εθίμων, των καθημερινών συνηθειών, του χαρακτήρα και της νοοτροπίας των Ελλήνων της εποχής.

•   Στη συ­ντριπτική τους πλειονότητα, οι ήρωες των ηθο­γραφικών διηγημάτων είναι απλοί άνθρωποι της ελληνικής υπαίθρου.

•   Όλα σχεδόν τα έργα της ηθογραφίας χαρακτηρίζονται από έντονο λυρι­σμό, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η  επιμονή στην εθιμογραφία και τη λαογραφία λειτουργούν αρνητικά για τη λο­γοτεχνική τους αξία.

•     Οι ηθογράφοι εμπνέονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα προσωπικά τους βιώ­ματα και πολύ συχνά χρησιμοποιούν ως πλαίσιο για τα έργα τους την ιδιαίτερη πατρίδα τους (π.χ. ο Παπαδιαμάντης τη Σκιάθο).

• Ο αφηγηματικός λόγος των ηθογράφων λειτουργεί απομνημονευτικά περισσότερο παρά αυτοβιογραφικά, κατά προτίμη­ση, ιδίως όταν κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης είναι ένα πρόσωπο διαφορετικό από τον ίδιο τον συγγραφέα· ο συγγρα­φέας είναι  περισσότερο αυτόπτης μάρτυρας και δίνει  πληροφο­ρίες περιορισμένης εμβέλειας

•   προσγείωση της αφήγησης στο παρόν και σε χώρους λίγο ή πολύ γνωστούς και οικείους

•  απεικόνιση χαρακτηριστικών ανθρώπινων τύ­πων

•   σκηνοθετημένη αληθοφάνεια της αφήγησης, η οποία στηρίζεται συνήθως στη συστηματική χρήση του πρώτου αφηγηματικού προσώπου (τεχνική που σκο­πεύει στην εξίσωση της αφήγησης με τη μαρτυρική κατάθεση) και στην εκτεταμένη χρήση των διαλόγων στους οποίους αποτυπώνεται η ιδιωματική έκφραση των ηρώων (τεχνική που σκοπεύει στη δημιουργία ε­ντύπωσης φωνογραφικής πιστότητας).

Η Ηθογραφία διακρίνεται σε:

1. αστική ηθογραφία, όπου το πεδίο έρευνας  και έμπνευσης  λογοτέχνη μετατίθεται από την ύπαιθρο μέσα στην πόλη

2.α) ειδυλλιακή αγροτική ηθογραφία

   β)ρεαλιστική αγροτική ηθογραφία. Εδώ βλέπουμε κείμενα που κρίνουν τα κοινωνικά φαινόμενα και εστιάζουν στην ψυχολογική συμπεριφορά των ηρώων. 

 αναλυτικότερα εδώ

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ : εμφανίστηκε στα μισά του 19^ου αιώνα . Πρώτος στόχος η πιστή απόδοση της πραγματικότητας και η αποφυγή των συναισθηματικών εξάρσεων. Οι συγγραφείς δε στοχεύουν καθόλου στον εντυπωσιασμό αλλα αφήνουν την πραγματικότητα να μιλήσει από μόνη της. Επιλέγουν θέματα οικεία στον αναγνώστη και σε γενικές γραμμές συνηθισμένα, προβάλλοντας τις εμπειρίες της καθημερινής ζωής. Παρουσιάζουν τάση για αντικειμενικότητα και οι ήρωες είναι αληθοφανείς και εκπρόσωποι – κατά κάποιο τρόπο – της κοινωνίας

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ : Η κατάληξη του ρεαλισμού του 19^ου αιώνα. (Zolá) Μελετά την ηθική συμπεριφορά των ανθρώπων, για να δείξει ότι είναι δέσμιοι εξωτερικών δυνάμεων και εσωτερικών παρορμήσεων, οι οποίες περιορίζουν την ελευθερία τους. Οι εσωτερικές παρορμήσεις, όπως γενετήσιο ένστικτο, πείνα, μοχθηρία αφαιρούν από τον άνθρωπο την ιδιότητα του λογικού και ηθικού όντος. Επίσης οι νατουραλιστές παρουσιάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα στιγμιαίων διαθέσεων κ’ παρορμήσεων. Επιλέγουν προκλητικότερα θέματα από τους ρεαλιστές (ανθρώπινη αθλιότητα, διαφθορά, απάνθρωπες συνθήκες ζωής είναι θέματα με τα οποία ασχολούνται). Επιμένουν στην φωτογραφική απόδοση της πραγματικότητας, στην περιγραφική λεπτομέρεια, στη σχολαστική ανάλυση.

ΛΥΡΙΣΜΟΣ

     Η εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου του λογοτέχνη (σκέψεων, απόψεων, βιωμάτων, συναισθημάτων) με τη χρήση μάλιστα πλούσιων και εντυπωσιακών εκφραστικών μέσων. Με άλλα λόγια, ο λυρισμός περιλαμβάνει το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή του λογοτέχνη.

ΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

 

     Το βασικό γνώρισμα ενός χαρακτήρα είναι η συνέπεια των ροπών και προδιαθέσεων με τις πράξεις του. Στα μοντέρνα όμως μυθιστορήματα βλέπουμε συχνά χαρακτήρες να ενεργούν χωρίς φανερό λόγο, χωρίς λογική. Γι’αυτό άλλωστε αντικαταστάθηκε σήμερα η ονομασία με τον όρο πρόσωπο.

     Οι χαρακτήρες ιεραρχούνται ως προς το μέγεθος του ρόλου τους σε βασικούς και δευτερεύοντες. Ο Forster έκανε μια διάκριση σε επίπεδους και σφαιρικούς χαρακτήρες. Επίπεδοι χαρακτήρες είναι οι τυπικοί, που έχουν ένα μόνο βασικό χαρακτηριστικό και είναι σταθεροί και αμετάβλητοι. Αντίθετα, οι σφαιρικοί έχουν πλουσιότερα χαρακτηριστικά, μεγαλύτερο βάθος, ωριμάζουν και εξελίσσονται. Είναι συνεπώς οι σφαιρικοί χαρακτήρες δυναμικοί, ενώ οι επίπεδοι είναι στατικοί.

   Γίνονται αληθοφανείς από τη ζωντάνια, την πειστικότητά τους, την αντιστοιχία τους με την πραγματικότητα, τη συνέπεια των λόγων και των πράξεών τους.

ΟΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ 1880 
ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ

Γενικά χαρακτηριστικά

•   η πεζογραφία κινείται στο χώρο της ηθογραφίας

•   σύνδεση της λογοτεχνίας με τη λαϊκή ψυχή  
•    πρωτότυπα έργα προσαρμοσμένα στη σύγχρονη ζωή,  στηριγμένα σε λαογραφικό υλικό

•   ρεαλιστικός και νατουραλιστικός χαρακτήρας

•  συχνά πηγή άντλησης  των υποθέσεων ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα των συγγραφέων

 

ΟΙ  ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ

 1849 – 1896

•   Το αφηγηματικό υλικό του είναι αντλημένο από τις προσωπικές και οικογενειακές μνήμες, από τις παραδόσεις και τα βιώματα της λαϊκής ζωής στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ενισχυμένο από το στέρεο υπόβαθρο της παιδείας του και την επιστημονική γνώση της ψυχολογίας, ενσωματώνεται  σε μια ποικίλη, πλούσια γλώσσα υψηλού ήθους (λόγια, λαϊκή, ιδιωματική) . Ο αυτοβιογραφικός αυτός χαρακτήρας της πεζογραφίας του Βιζυηνού προσδίδει στα διηγήματα του ένα χρώμα νοσταλγίας, μια ποιητική ατμόσφαιρα ρεμβασμών και αναπολήσεων από τα περασμένα.

 

•  αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο , τομή για την πεζογραφία της εποχής

•  μυθιστορηματική πλαστικότητα των χαρακτήρων

•   δραματικές συγκρούσεις

•  ενδιαφέρουσα διαπλοκή του χρόνου της ιστορίας και του χρόνου της αφήγησης

•  πλοκή και η σύνθεση

• διείσδυση στα μύχια της ψυχής

•  θαυμαστές για το μέτρο τους κορυφώσεις

• Οι ήρωες των διηγημάτων του συχνά βρίσκονται σε πλάνη αναφορικά με την πραγματικότητα: δεν γνωρίζουν ακριβώς τα γεγονότα, τα πραγματικά περιστατικά.

• Τα κύρια πρόσωπα του έχουν πλούσια εσωτερική ζωή όμως όχι στατική, αλλά κυμαινόμενη, μεταβαλλόμενη, ουσιαστική, με δραματικές συνέπειες στην εξωτερική συμπεριφορά τους και στη στάση τους αντίκρυ στην αντικειμενική πραγματικότητα.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

1851- 1911

•  Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη παρουσιάζουν έντονα τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, καίτοι συνήθως θεωρείται ο ίδιος ηθογράφος-ρεαλιστής. Θέματα : ο προέχων ρόλος της φύσης και  ο ανέφικτος έρωτας. Τάση εξιδανίκευσης

•   ποιητικός λυρισμός

•  έντονο το στοιχείο της θρησκευτικότητας

•  εικαστικές περιγραφές, εικονοποιϊα  με συμβολιστικές προεκτάσεις. Ο Παπαδιαμάντης δημιουργεί γλωσσικά πί­νακες που, ενώ φαινομενικά σημαί­νουν έναν ορατό κόσμο, στην ουσία παραπέμπουν συνυποδηλωτικά στην ιδεολογική ανασύσταση της πραγμα­τικότητας. Τόποι, τοπία ή εξωτερικές εικόνες, επειδή περιγράφονται με τρόπο αφαιρετικό ή μεταφορικό που υπογραμμίζει την αναλογία τους με κάτι άλλο, ανάγονται τελικά σε σύμβολα ποιητικά

• Το κυρίαρχο σκηνικό των έργων του είναι η φύση. Η φύση καθορίζει τα δρώμενα και τα δρώμενα επενεργούν στη φύση

•   αποτύπωση λαογραφικών στοιχείων

•   Οι ήρωες του απλοί, ταπεινοί, γραφικοί και βασανισμένοι, γίνονται οι πυρήνες των δραματικών συγκρούσεων τους με τη ζωή, γίνονται χαρακτήρες και άνθρωποι.    Οι γυναίκες στον Παπαδιαμάντη είναι αυτές που κυριαρχούν και σφραγίζουν το έργο του.  Μαζί τους συνομιλεί, μαζί τους διαλέγεται. Μαζί τους αποκαλύπτει έναν ολόκληρο κόσμο. Ο  κόσμος του Παπαδιαμάντη είναι ακατανόητος χωρίς αυτή την κυρίαρχη και δυναμική παρουσία της γυναίκας.

• Η ματιά του είναι διεισδυτική, εντοπίζει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και πότε με σατιρική διάθεση, πότε με "ωμό" τρόπο λέει τα πράγματα με το όνομά τους.

•   Ομιλεί τη γλώσσα της αλήθειας με καυστικό τρόπο κερδίζοντας τον τίτλο του ανατόμου της λαϊκής ψυχής.

 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΝΔΥΛΑΚΗΣ
  1861 – 1920

ο πατέρας του ελληνικού χρονογραφήματος,

·         Τα έργα του τοποθετούνται στο πλαίσιο της ηθογραφικής πεζογραφίας με αξιόλογα ψυχολογικά και ψυχογραφικά στοιχεία και ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ

•   Αφηγήματα του αγροτικού χώρου και αφηγήματα του αστικού χώρου.

•    ήρωες μοναχικοί, αλλοπρόσαλλοι,ιδιότροποι, αποκλίνουν από τον κώδικα της σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς

•   δεν επιμένει στις περιγραφές του χώρου ή του φυσικού τοπίου. «Το διήγημα του Κονδυλάκη χτίζεται γρήγορα και στερεά. Σπάνιες είναι οι περιγραφές του χώρου. Συνήθως, προέχει η αφήγηση και ο διάλογος, ενώ το περίγυρο δίνεται συμπτωματικά και υπάρχει μόνο σαν ατμόσφαιρα»

• διδακτικός τόνος
• υπογραμμίζει την ανωτερότητα της αγροτικής ζωής έναντι της αστικής ( Ο Πατούχας, Ο πάροικός μου, Η Κάκια μας κλπ ). Θα μπορούσε να διαπιστώσει κανείς εδώ επίδραση των ιδεών του Ζαν-Ζακ Ρούσσο· σύμφωνα με τον Ρουσσό ο άνθρωπος δημιουργήθηκε καλός, ελεύθερος, ευτυχισμένος^- η κοινωνία τον έκανε κακό και δυστυχισμένο.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ

1865-1922

•  εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος και του νατουραλισμού

•  άρχισε να γράφει στη καθαρεύουσα αλλά από τη δεκαετία του 1890 και μετά την εγκατέλειψε για τη δημοτική

•  έδωσε σπουδαίες εικόνες της ελληνικής ζωής , ενώ ταυτόχρονα «διείσδυσε στα κακώς κείμενα της ελληνικής ζωής και της κοινωνίας γενικότερα τα οποία καυτηριάζει και σατυρίζει κριτικά, ή τα προβάλλει με προστατευτική συμπάθεια προς όλους εκείνους, που μοχθούν δίχως ανταμοιβή, φθείρονται δίχως αναγνώριση και σπαράσσονται από τον αγώνα τους προς τα στοιχεία της φύσης και προς τις κοινωνικές αντιξοότητες».( η αληθινή ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας , του Νίκου Παππά)
  

•     στο αφηγηματικό του έργο ο Καρκαβίτσας κινείται γύρω από τη ζωή των ανθρώπων του βουνού και του κάμπου, από τη μια, και της θάλασσας από την άλλη

 

  ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ

1867- 1951

•      Θεωρείται ο εισηγητής του «αστικού μυθιστορήματος», δηλαδή του μυθιστορήματος που το θέμα τους «διαδραματίζεται» στα αστικά κέντρα. Αστικός ρεαλισμός,  ιδιάζουσα παρέκκλιση από την ηθογραφία

•     Βασικό θέμα στα έργα του είναι ο έρωτας, κυρίως έρωτας μεταξύ ατόμων από διαφορετικές τάξεις.

•    στα θεατρικά του έργα  θέτει , αρχικά, σε προτεραιότητα ζητήματα κοινωνικού προβληματισμού( το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας ) αλλά μετέπειτα θυσίασε την ποιότητα στο βωμό της επιτυχίας

•     αφηγηματική  ευχέρεια και άνεση

•     οξεία παρατηρητικότητα του σχετικά με τη γύρω του ζωή

·         «Η παρατηρητικότητα του στρέφεται γύρω από τις ουσιαστικές λεπτομέρειες της κοινής πραγματικότητας, που τις ζωντανεύει ρεαλιστικά με χαρακτηριστικές και παραστατικές πινελιές, ζωντανεύοντας έτσι ταυτόχρονα και το θέμα του»

•   «Και δυο φύλα στα μυθιστορήματά του συμβάλλουν εξίσου για  την κοινή ευτυχία τους — οι ίδιες θυσίες γίνονται και από τα δυο, από την άποψη της διαγραφής τους ως προσώπων μυθιστορηματικών, οι ηρωίδες του Ξενόπουλου έχουν πιο ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, πιο πλούσια εσωτερική ζωή, πιο έντονη ιδιοσυγκρασία. Γενικά, η δροσιά και η χάρη στο ζωντάνεμα των νέων του κοριτσιών αποτελεί ίσως το πιο ευτυχισμένο σημείο της  μυθιστορηματικής του παραγωγής. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Ξενόπουλος γνώρισε κι ένιωσε τη γυναίκα καλύτερα από τον άντρα.»

( Α. Σαχίνης )

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

1868 – 1920

•     από τους πρωτοπόρους του δημοτικισμού και του σοσιαλισμού στην Ελλάδα.

•     ασχολήθηκε ευδόκιμα με όλα τα είδη του λόγου, την ποίηση, την πεζογραφία και την κριτική

•      μετά τη θητεία του στο σοσιαλισμό και στις νεωτερικές τότε απόψεις περί ρεαλισμού, που γνώρισε στη Γερμανία και τη Γαλλία, προσπάθησε να αναπαραστήσει με όσο γίνεται πιστότερο τρόπο τη ζωή της ελληνικής επαρχίας, θέλοντας όχι μόνο να απεικονίσει τα κρατούντα ήθη αλλά και να καταγγείλει έμμεσα την καθυστέρηση σε όλα τα επίπεδα της αγροτικής κοινωνίας και την πνιγηρή ατμόσφαιρα σε κάθε εκδήλωση της καθημερινής της ζωής.

•    " ο συγγραφέας με γοργό  ρυθμό αποκολλήθηκε από το αρχικό ιδεώδες της νατουραλιστικής διαγραφής των γενικών όρων, οι οποίοι αποδίδουν και χαρακτηρίζουν το καθεστώς της αγροτικής κοινωνίας, και κατόρθωσε να εμβαθύνει περισσότερο στις αιτίες, όχι απαραίτητα οικονομικής φύσεως, της ανθρώπινης συμπεριφοράς. "                                                                                                                                      ( Α.Ζήρας)

•     Οι ήρωες που πλάθει στα διηγήματά του είναι αληθινοί, πραγματικοί «εν δυνάμει», πείθουν για την κοινωνική τους υπόσταση, τα αισθήματα, τις σκέψεις και τα προβλήματά τους. Ανήκουν, κατά κανόνα, στην κατηγορία του «αντιήρωα»· άνθρωποι αδύναμοι, χωρίς εσωτερικές αντιστάσεις.

•    καλλιέπεια του λόγου ,προσωπικό ύφος

•    πρωτοστατεί στη διαμόρφωση μιας «συμβολιστικής» πεζογραφίας, στραμμένης προς τον εσωτερικό προσωπικό χώρο, χωρίς να εγκαταλείπει το ρεαλιστικό πλαίσιο των έργων του ( συμβολιστικές τεχνικές : αντιστοιχίες ανάμεσα στην ψυχική κατάσταση των ηρώων και τη φύση ή τον αισθητό -γενικά- κόσμο, η υποκειμενική ανάπλαση των γεγονότων, η μουσική υποβολή που επιδιώκεται με τις επαναλήψεις και τη λυρική εκφορά.)

•   δημιούργησε κοινωνική πεζογραφία, που επηρέασε και μεταγενέστερους ομοτέχνους του.

ΜΙΧΑΗΛ ΜΗΤΣΑΚΗΣ

                 (1863-1916)

Πεζογράφος, ποιητής   και δημοσιογράφος.

•        Είναι ένας  από τους πρωτοπόρους του νατουραλισμού και  θεμελιωτής της  λεγόμενης αστικής πεζογραφίας στην Ελληνική λογοτεχνία. 

•        Επηρεάστηκε  από τα ρεύματα του ρεαλισμού και του αισθητισμού,  τα οποία  γνώρισε  μελετώντας τη σύγχρονή του γαλλική λογοτεχνία.

•        Η γλώσσα των έργων του είναι μεικτή. Χρησιμοποιεί ένα   ιδιαίτερο  προσωπικό ιδίωμα διανθισμένο κυρίως με στοιχεία της καθαρεύουσας. Στην επαγγελματική του ζωή  - ήταν δημοσιογράφος - έγραφε στην καθαρεύουσα  μιας που ήταν ο επιβεβλημένος τρόπος γραφής στις εφημερίδες της εποχής του.

•        λογοτεχνικότητα 

•         ρητορισμός

•        λεπτό χιούμορ,  ειρωνεία

•        ρεαλισμός και  αναπαραστατικότητα

•        επιμονή στην περιγραφή της λεπτομέρειας

•        στέκεται  στην περιγραφή των δραματικών καταστάσεων παρά στην ψυχογράφηση  των χαρακτήρων

ΚΩΝ/ ΝΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ

1872-1923

ο εισηγητής του κοινωνικού μυθιστορήματος

•   Ξεκίνησε γράφοντας διηγήματα (κυρίως κατά την περίοδο 1898-1910) με επιρροές από τον γερμανικό ιδεαλισμό και τη σκέψη του Νίτσε και θέματα μυθολογικά μεσαιωνικά και άλλα, όλα απομακρυσμένα από τη σύγχρονή του πραγματικότητα. Σύντομα άλλαξε κατεύθυνση και διέγραψε μια εξελικτική πορεία από την ψυχογραφική ηθογραφία και την αισθητιστική γραφή, προς τον ιδεολογικά φορτισμένο κοινωνικό ρεαλισμό (επιρροές από το σοσιαλισμό) και το νατουραλισμό.

• ρεαλιστική απόδοση της ζωής σε ηθογραφική ατμόσφαιρα

•  φιλοσοφική διάθεση

• διεισδυτική οπτική  , η οποία εκτείνεται τόσο στο κοινωνικό περιβάλλον όσο και στον ψυχισµό των ηρώων του

•  σύνδεση της ανθρώπινης παθολογίας µε το σύγχρονό του κοινωνικό και οικονοµικό καθεστώς

• διεισδύει στη συνείδηση των ηρώων του και  εφαρμόζει συστηματικά τον ελεύθερο πλάγιο λόγο, σε τρίτο πρόσωπο, και σε ηθελημένη απόσταση. 

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

1883- 1957

Μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, φιλόσοφος

«Όταν άρχισα να γράφω τον "Καπετάν Μιχάλη", ο κρυφός σκοπός μου ήταν τούτος: να σώσω ντύνοντάς το με λέξες, τ' όραμα του κόσμου»

         Οι ήρωές του :

•   Δανεισμένοι  από την ιστορία.
•  Ήρωες τόσο του πνεύματος (Χριστός, Βούδας), όσο και της δράσης (Χριστόφορος Κολόμβος).
•  Αποστροφή για τον αστό, που δεν πρωταγωνιστεί σε κανένα του έργο.
•   Αντιήρωες

•     μεταφυσικές αναζητήσεις, υπαρξιακά ερωτήματα ( εγκοσμιώνει  τις μεταφυσικές  αξίες και ακυρώνει το διχασμό του ανθρώπου σε σώμα και ψυχή, αποκαθιστώντας την ενότητα και την πληρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης )

•  αποφθεγματική πυκνότητα

• δυναμική και παραστατική γραφή

• διαπλοκή του εμπειρικού βιώματος με το στοχασμό

• διευρυμένη θρησκευτικότητα

•  ανατρεπτική πρόταση απέναντι στο δογματικό και ελεγχόμενο άνθρωπο

• λυρική διάθεση

• ανιχνεύση των σταθερών της ανθρώπινης εσωτερικότητας

• γλώσσα δημοτική, με κρητικούς ιδιωματισμούς

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ

ο συναξαριστής των ταπεινών

1872- 1958

•  Το πεζογραφικό έργο του εντάσσεται στο πλαίσιο του κοινωνικού ρεαλισμού και οριοθετεί το πέρασμα από την ηθογραφία στην αστική πεζογραφία.

•    Θέματα : η ματαίωση και η αποτυχία. Μόνιμο θέμα η ζωή των περιθωριακών (λούμπεν) ομάδων της Αθήνας και του Πειραιά. Ήταν από τους πρώτους λογοτέχνες των αρχών του 20ου αιώνα που έγραψε κοινωνικό διήγημα και σ’ αυτό ασχολείται με κοινωνικά θέματα, όπως η εκμετάλλευση των εργαζομένων και η απανθρωπιά ταυτόχρονα με τη δυστυχία, ενώ οι θεσμοί του κράτους, της θρησκείας, της εκπαίδευσης, της δικαιοσύνης, αποτέλεσαν αντικείμενα κριτικής. Θεωρείται συγγραφέας των αποτυχημένων, όπως χρεοκοπημένοι μικροαστοί, μικροϋπάλληλοι, άνθρωποι του λαού χτυπημένοι από τη φτώχεια και άτομα με ψυχικά τραύματα

• πρωτοπόρος στο ρεαλιστικό διήγημα

•    «Περιγράφει τους  ανθρώπους στο πλαίσιο το οποίο είχαν δημιουργήσει ή κοινωνική εξέλιξη και ή βαριά εθνική συμφορά(Μικρασιατική καταστροφή) :  Άνθρωποι στις  φτωχογειτονιές των μεγάλων πόλεων να ζουν στοιβαγμένοι, να στενάζουν και να αφανίζονται με τις κακίες, τα μίση, την άβυσσο της ψυχής τους, τις περισσότερες φορές βουβά και ανομολόγητα δίχως ελπίδα και διέξοδο.»  ( Ε.ΚΕ.ΒΙ )

•    Προσπάθεια ψυχογράφησης των ηρώων του, αλλά με ρηχή και επιφανειακή ματιά

•    λεπτομερειακή παρατηρητικότητα

•     ελλειπτική διήγηση και  συνεχής μετακίνηση του χρόνου από το παρελθόνστο παρόν και στο μέλλον

•     « αίσθηση της γύρω του πραγματικότητας και  δυνατότητα της ονειρικής της ανάπλασης και εμβάθυνσης. Tα διηγήματά του δημιουργούν μια υποβλητική ατμόσφαιρα απόλυτα πειστική»  Α.Καραντώνης

ΠΗΓΕΣ

•      Π.Χάρη «Έλληνες Πεζογράφοι»,  Βιβλιοπωλείον της Εστίας
•     Α. Καραντώνης, «Νεοελληνική λογοτεχνία: Φυσιογνωμίες», τόμος Α’, Εκδόσεις Παπαδήμα
•     Παγανός Γ., Η νεοελληνική πεζογραφία,  Κώδικας,
•    Mario Vitti, Η ιδεολογική λειτουργια της ελληνικής ηθογραφίας, εκδ. Κείμενα
•    Η παλαιότερη πεζογραφία μας, εκδ. Σοκόλη
•    Β.Αθανασόπουλου, Ιστορίες του κόσμου, εκδ.Πατάκη
•    Απ. Σαχίνη, Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, εκδ. Γαλαξίας
•     Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Εκδόσεις Οδυσσέας
•     http://www.potheg.gr
•     http://www.greek-language.gr
•     http://www.sarantakos.com
•     http://www.24grammata.com

 Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το υλικό της ανάρτησης  με  την προϋπόθεση αναφοράς στην πηγή . Creative Commons Αναφορά Δημιουργού