ΣΟΛΩΜΟΣ: Οι μαθητές και ο "'Κρητικός"

Αποχαιρετώντας σιγά σιγά τον "Κρητικό",

( αργήσαμε, ε;) να δούμε κάποιες "εργασίες" των μαθητών που δίνουν το δικό τους βλέμμα για το ποίημα:

Η Μαίρη Καφετζοπούλου γράφει για τη θεϊκή υπόσταση της φεγγαροντυμένης:

3[20]

Κι ομπρός μου ιδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.

Ετρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της,

Στα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της.

 

το φεγγάρι γίνεται το μέσον για τη μετάβαση της αφήγησης απο την αγαπημένη σε μια άλλη γυναικεία μορφή, την οπτασία της φεγγαροντυμένης.Έτσι παρουσίαζεται να αναδύεται σαν μια άλλη Αφροδίτη, η υπερφυσική νεράιδα με μάτια ολόμαυρα και χρυσά μαλλιά.Σαν μια παραμυθένια νεράιδα...

4[21] 

Εκοίταξε τα’ αστέρια, κι εκείνα αναγάλλιασαν,

Και την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν·

Κι από το πέλαο, που πατεί χωρίς να το σουφρώνει,

Κυπαρισσένιο ανάερα τα’ ανάστημα σηκώνει,

Κι ανεί τς αγκάλες μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη,

Κι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη.

Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,

Κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.

Η μυστηριακή γυναίκα έχει υπερφυσικές ιδιότητες:

• τη λούζει το φως των αστεριών, χωρίς να την καλύπτει, πατά στην επιφάνεια της θάλασσας χωρίς να βυθίζεται, ενώ το φως που εκπέμπει μεταμορφώνει σε μεταφυσικό το φυσικό τοπίο.

• Βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τη φύση, στοιχείο που μας παραπέμπει στις επιρροές του ευρωπαϊκού ρομαντισμού: τα αστέρια αντιδρούν στο κοίταγμά της αλλά και η ανοιχτή αγκαλιά της προς τη φύση υπογραμμίζει πάλι αυτό το στενό δεσμό..
• Η μορφή της αστραποβολούσας κόρης τον οδηγεί σε μια μνημονική αναζήτηση προκειμένου να ανακαλύψει την απαρχή της ανάμνησής της: ίσως ήταν μορφή ζωγραφισμένη σε κάποιο ναό, φιγούρα αγιογραφίας( αξίζει να σημειωθεί εδώ η αντίρρηση του Σ.Αλεξίου που θεωρεί ότι η ερωτική "διάθεση" της φεγγαροντυμένης προσκρούει στη θρησκευτικ'ή ερμηνεία, αφου θα ήταν βλάσφημο να μοιάζει η Παναγία με την περίπου γυμνή, ξανθή κόρη.άλλωστε μια υπερφυσική χριστιανική επιφάνεια της Παναγίας ή της Θείας Πρόνοιας θα περίμενε κανείς να συνοδεύεται απο κάποιο θαύμα για τη διάσωση και όχι να καταλήξει στο θάνατο της κόρης)

•                             "  Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα,

Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλή ώρα,

Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,

Που ετρέμαν και δε μ’ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου·

Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου

Βλέπουνε μες στην άβυσσο και στην καρδιά τα’ ανθρώπου,

Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου"

Η θέαση της φεγγαροντυμένης κόρης προκάλεσε στον Κρητικό τόσο έντονα συναισθήματα που δάκρυα πλημμυρίζουν τα μάτια του.Παραδέχεται ότι το "θεϊκό πρόσωπό" της έχει τη μαγική δύναμη να τον εξουσιάζει ακόμη και όταν δεν το βλέπει πια:

"Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,", διαβάζει τις πιο μύχιες σκέψεις του. Παράδοξος μεταφορικός λόγος που μεταδίδει την εκτός του κόσμου τούτου κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο ήρωας μας.Θεά λοιπόν, η φεγγαροντυμένη που διεισδύει στα βάθη της ψυχής του, νιώθει τα πάθη και τις αγωνίες του,διαβάζει βαθύτερα μυστικά κια ανομολόγητες επιθυμίες..

• 5[22]    "Εχάθη, αλιά μου! αλλ’ άκουσα του δακρύου της ραντίδα"

Το δάκρυ που στάλαξε η φεγγεροντυμένη πανω στο χέρι του, η "εισφορά" 'οπως λέγεται, αποδεικνύει πάλι τη θεϊκή της της φύση, έχει πολλές και διαφορετικές επιδράσεις στη ζωή του: α) στο αφηγηματικό παρόν του, ως πρόσφυγας-ζητιάνος , όταν νιώθει πως βασανίζεται απο τους εφιάλτεςπαρελθόντος  του, το χέρι  αυτό με το μαγικό δάκρυ, αποκτά κατευναστικές ιδιότητες.Συγχρόνως στο "τώρα" του ναυαγίου, το χέρι του και συνεκδοχικά και ο ίδιος, αποκτά πρωτόγνωρη δύναμη

Θεϊκές επιρροές στη ζωή του Κρητικού απο μια  νεράιδα μαγική, υπερφυσική, παραμυθένια..

Η Κατερίνα Βλάχου  γράφει   για τον ανεκλάλητο ήχο:

" Στο απόσπασμα 5[22] του «Κρητικού» και συγκεκριμένα από το στίχο 23 και εξής, εμφανίζεται ένα νέο μαγικό στοιχείο. Καθώς ο ήρωας κολυμπάει γρήγορα κρατώντας την αγαπημένη του, ξαφνικά γίνεται νωθρός, διότι επηρεάζεται από έναν ευχάριστο, σαγηνευτικό μουσικό ήχο. Αυτό το σύμβολο διαδέχεται στην ποιητική αφήγηση το πλαστικό, οπτικό σύμβολο της φεγγαροντυμένης.(στίχοι 23-24)

Ο ναυαγός – ήρωας φαίνεται να αδυνατεί να καταλάβει την πηγή και το είδος του μαγικού αυτού ήχου. Έτσι, τον συγκρίνει με άλλους τρεις γοητευτικούς μουσικούς ήχους χρησιμοποιώντας τρεις αποφατικές παρομοιώσεις, με σκοπό να αναδείξει τη γλυκύτητα αυτής της μουσικής. Η πρώτη αποφατική παρομοίωση που χρησιμοποιεί είναι το τραγούδι του κρυφού έρωτα μιας κοπέλας σε ένα δάσος την ώρα του δειλινού (στ. 25-28), στη συνέχεια αναφέρει ένα κρητικό αηδόνι που τραγουδάει στους ψηλούς βράχους που έχει τη φωλιά του και η λαλιά του φτάνει μέχρι μακριά και ασκεί μεγάλη επίδραση στη φύση (στ.29-34). Επίσης, η τελευταία αποφατική παρομοίωση παρουσιάζει τον ήχο του σουραυλιού να ακούγεται στον Ψηλορείτη με θέα την Κρήτη την ώρα του μεσημεριού (στ. 35-42). Καταδεικνύεται, μ’ αυτόν τον τρόπο, η εντύπωση που κάνει ο ήχος στον ήρωα και η επίδραση που ασκεί στον εσωτερικό του κόσμο, ώστε αυτός να προσπαθεί μέσω βιωματικών εικόνων να βρει το είδος και την προέλευσή του.

Επιπλέον, ο παναρμόνιος ήχος δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ακριβώς και γι’ αυτό του αποδίδονται γενικοί χαρακτηρισμοί. Ειδικότερα, είναι μοναδικός, είναι μουσική χωρίς λόγια ή δεν μπορούσε να περιγραφεί με λόγια, ήταν λεπτός, δεν είχε αντίλαλο και η απόσταση της πηγής του ήταν απροσδιόριστη (στ.43-48). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ήχος ήταν πλούσιος και ευωδιαστός, γέμιζε τον αέρα και γι’ αυτό το λόγο ασκούσε και καταλυτική επίδραση σε όλες τις αισθήσεις του Κρητικού. Όπως παρατήρησε και ο Μάκριτζ, υπάρχει ηχητική ομοιότητα ανάμεσα στις λέξεις «Μαΐου» και μάγια που σχετίζεται με τη μαγευτική επίδραση του ήχου. Ακόμα, η δύναμη του ανεκλάλητου ήχου παρομοιάζεται με αυτή του Έρωτα και του Χάρου από τα οποία κανένας δεν μπορεί να ξεφύγει (στ.50). Άρα, ο Έρωτας και ο Χάρος αλλά και ο ήχος οδηγούν στην υπέρβαση των ατομικών ορίων, στην έκσταση και υπαγωγή της ατομικότητάς του σε μιαν ευρύτερη οντότητα.

Ο απόκοσμος ήχος ασκεί ακατανίκητη έλξη στην ψυχή του ήρωα, η οποία εκλαμβάνεται ως αρνητική έλξη αφού ο ήχος τον συναρπάζει τόσο πολύ, ώστε αυτός δεν μπορεί να προσηλωθεί στο σκοπό του, που είναι η σωτηρία της αγαπημένης του. Ο ήχος λοιπόν, είναι παραπλανητικός περισπασμός και αποτελεί όχημα για τη θέαση του υπερκόσμιου κάλλους. Συγκεκριμένα, του δημιουργεί την επιθυμία να απελευθερώσει την ψυχή του από τη σάρκα του και να τον ακολουθήσει. Αυτή η αντίληψη παραπέμπει στην πλατωνική και χριστιανική δυϊστική αντίληψη για τον κόσμο (ψεύτικος επίγειος κόσμος – ουράνιος αληθινός κόσμος) και για τον άνθρωπο (φθαρτό σώμα – αθάνατη ψυχή). Με απλά λόγια, επιθυμεί να τον ακολουθήσει σε μια ιδεατή διάσταση, να υπερβεί δηλαδή την ατομικότητά του (στ.51-54). Τέλος, σημειώνεται ότι ο Κρητικός δεν θα μπορούσε να απαλλαγεί από την έλξη που κατακλύζει το «είναι» του και που γι’ αυτήν ευθύνεται ο υπερκόσμιος ήχος, αν ο ίδιος ο ήχος δεν έπαυε από μόνος του (στ.55)."  

 

Ο Γιάννης Κωστόπουλος ,  μας χάρισε αυτή την όμορφη ζωγραφιά της φεγγαροντυμένης:

Και ο Τάσος Καφετζόπουλος εμπνεύστηκε αυτό το ποίημα ( το "κακό" είναι ότι το εμπνεύστηκε...στην ώρα του μαθήματος! Συγχωρεμένος  αν  η φεγγαροντυμένη τον συνεπήρε τόσο, που του γέννησε ποιητικό οίστρο...)

ο Κρητικός παλεύει να σώσει την καρδιά του

έχοντας μαζί του την όμορφη κυρά του,

έτσι όπως τον έσφιξε μέσα στην αγκαλιά του

γαλήνεψε η πλάση του κι ολάκερη η καρδιά του

Στο πέλαο φανερώθηκε μια φεγγαροντυμένη

νεράιδα λαμπερή ,μ' ασήμι προικισμένη.

η ομορφιά της άυλη, μ' αστέρια κεντημένη,

άφησ' ελπίδα και ζωή στη γη τη ταραγμένη

Η Χριστιάνα Γιάννη. μας έδωσε την  ποιητική της ματιά , εμπνευσμένη απο το θέμα  του σολωμικού έρωτα:

Ο Έρωτας.

Ορθολογισμός και καλούπια συχνά σφάλουν μπροστά του.

Αποκαλούμε καθαρότητα το να αποβάλλει κανείς κάθε συναίσθημα.

Εσωτερικός εξαναγκασμός.

Πληθαίνει η συχνότητα βροχής, τα μακρινά άστρα, ο μπλε ουρανός.

Υψώνονται σαν ξίφη, καίγοντας ανθρώπων αίσχη.

Υπάρχει πάντα ο σκοπός. Ο σκοπός.

Κάποια στεριά επιμένει να βυθιστείς.

Η Αγάπη ως έννοια αόριστη-ουσιαστική.

Έξω από τη θνητή φαντασία βρίσκονται μορφές θεϊκές

φτιαγμένες από εικόνες που αναβοσβήνουν σαν πόρτες μπροστά στα μάτια σου,

μαγεύουν μόνο ποιητές της ψυχής,

περπατούν και αιωρούνται συγχρόνως μέσα σε αισθήσεις αναμνήσεων

προερχομένων από τα "θέλω" και τα "χρειάζομαι" του καθενός.

Κι αν ο κόσμος μπορούσε να αδειάσει

μέσα στο άπιαστο κενό της αυτοάμυνας,

αν οι λεπτές βροχές που ξεγελούν μητέρες σκοπών

γέμιζαν τις σάρκες αξίας μηδέν αστέρων

τότε ίσως να μπορούσες να αριθμήσεις κόκκινες φωτιές.

Κι απο μένα,τι άλλο; πολλά πολλά μπράβο στα παιδιά!

Μπράβο τους, που "εις πείσμα των καιρών", 

εις πείσμα καταπονημένων χεριών...,

εις πείσμα ανύπνωτων νυχτών,

εξακολουθούν να δηλώνουν την αγάπη τους για τη Λογοτεχνία!

Και πάλι μπράβο!!!!